अध्ययन भन्छ– अफगानिस्तानको राजधानी काबुलमा पानीको हाहाकार मच्चिन सक्छ !

काठमाडौं । अफगानिस्तानको राजधानी काबुल आगामी पाँच वर्षमा पानीको अभाव हुने पहिलो प्रमुख सहर बन्न सक्ने बताइएको छ ।

गैरनाफामुखी संस्था मर्सी कोर्प्सको एक प्रतिवेदनले काबुलमा भूगर्भीय पानीको स्तर धेरै तीव्र गतिमा घटेको र यदि यो अवस्था जारी रह्यो भने २०३० सम्ममा सहरको पानी पूर्ण रूपमा समाप्त हुने बताएको छ । यसले ७० लाखभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएको यो सहरको अस्तित्वलाई खतरामा पार्ने बताएको छ । विज्ञहरूले जलवायु परिवर्तन, तीव्र जनसङ्ख्या वृद्धि र शासन नीतिहरू यस सङ्कटका लागि जिम्मेवार रहेको बताएका छन् ।

काबुलको भूगर्भीय पानीको स्तर पछिल्लो दशकमा २५–३० मिटर (८२ – ९८ फिट) ले घटेको छ । युनिसेफले काबुलका आधाभन्दा बढी बोरवेलहरू जुन स्थानीय बासिन्दाहरूका लागि पिउने पानीको प्राथमिक स्रोत थिए, ती पहिले नै सुकेको बताएको छ । साथै, ढल, आर्सेनिक र उच्च लवणताका कारण पानीको ठूलो भाग पिउन योग्य छैन । यस्तो अवस्थामा अहिले धेरै कम पानी पिउन योग्य छ, जुन अब गरिब मानिसहरूको पहुँचमा छैन ।

काबुलका मानिसहरूको दैनिक आवश्यकता पूरा गर्न पानी पहिले नै ठूलो चुनौती बनेको छ । धेरै परिवारहरूले आफ्नो आम्दानीको ३० प्रतिशतसम्म पानीमा खर्च गर्छन् । काबुलमा विशेषगरी कम आय भएका मानिसहरूका लागि सफा पिउने पानी छैन । अर्कोतर्फ, निजी कम्पनीहरू पानी व्यवसायमा हामफालेका छन्, जसले गर्दा अवस्था झनै खराब बन्दै गएको छ । काबुलको जनसङ्ख्या सन् २००१ मा १० लाखबाट बढेर अहिले ७० लाख पुगेको छ, जसले नयाँ चुनौतीहरू पनि सिर्जना गरेको छ ।

काबुलस्थित जलवायु संरक्षण गैरसरकारी संस्थाका निर्देशक अब्दुलहादी अचकजाई भन्छन्, ‘सार्वजनिक धाराबाहिर सधैं लामो लाइनहरू देख्न सकिन्छ । रातमा पनि बच्चाहरू हातमा साना क्यान लिएर पानी खोजिरहेका देखिन्छन् । यसले समस्या कति ठूलो छ र गरिब मानिसहरू यस पानी सङ्कटबाट कति नराम्रोसँग प्रभावित भइरहेका छन् भनेर देखाउँछ ।’

मर्सी कोर्प्सको प्रतिवेदनले काबुलको भूगर्भीय पानी भर्ने तीन नदीहरू– काबुल नदी, पघमान नदी र लोगर नदी हिन्दुकुश पहाडबाट आउने हिउँ र हिमनदी पग्लने पानीमा निर्भर रहेको बताउँछ । अक्टोबर २०२३ देखि जनवरी २०२४ सम्म अफगानिस्तानमा विगतका वर्षहरूको तुलनामा उच्च जाडो मौसममा औसत वर्षाको ४५ देखि ६० प्रतिशत मात्र भएको छ । यस्तो अवस्थामा नदीहरूले पनि मैदानको तिर्खा मेटाउन सकेका छैनन् ।

जलवायु परिवर्तनका कारण सङ्कट कति बढेको छ भनेर निर्धारण गर्न गाह्रो छ, तर यो सत्य हो मौसमले काबुलको समस्यामा थपिरहेको छ । बारम्बार खडेरी, चाँडै हिउँ पग्लने र हिउँ पर्न कम हुने भएकाले भूगर्भीय पानीको मात्रा घटेको छ । हावाको तापक्रममा भएको वृद्धिले पनि अवस्था झनै खराब बनाएको छ ।

विज्ञहरूका अनुसार यस सङ्कटको सामना गर्न सहर वरिपरि कृत्रिम भूजल रिचार्ज र आधारभूत पानी पूर्वाधार सिर्जना गर्न आवश्यक छ । यसले बिस्तारै सहरभरि पानी आपूर्ति सञ्जाल विकास गर्नेछ । पञ्जशीर जस्ता नजिकैका नदीहरूबाट सहरमा नयाँ पाइपलाइनहरू सुरू गर्नाका साथै चेक बाँध र जलाशयहरूको निर्माणसँगै भूमिगत पानी बढाउनु आवश्यक छ ।