बिहान उठ्न बारम्बार अलार्म सेट गर्दा हुन्छन् यस्ता मानसिक असर

काठमाडौँ । अहिलेको व्यस्त जीवनशैलीमा, चाँडै उठ्नु एक आवश्यकता बनेको छ, तर जब हामी पर्याप्त निद्रा पाउँदैनौं र अलार्मले हामीलाई जबरजस्ती उठाउँछ, यसले हाम्रो स्वास्थ्यलाई असर गर्न सक्छ । धेरै मानिसहरूले बारम्बार अलार्म सेट गर्छन् वा स्नुज बटन थिचेर केही मिनेटको निद्रा चोर्ने प्रयास गर्छन् । यो बानी सामान्य लाग्न सक्छ तर यसको साइड इफेक्ट गम्भीर हुन सक्छ ।

बारम्बार अलार्म बजाउँदा र स्नुज गर्दा हाम्रो दिमाग भ्रमित हुने विज्ञहरुको भनाई छ । यसले निद्राको गुणस्तर बिगार्छ र शरीरमा थकान, चिडचिडापन र ध्यान केन्द्रित गर्न नसक्ने हुन्छ । बिहानको पहिलो अलार्मले हाम्रो शरीरलाई निद्राबाट ब्यूँझने संकेत गर्छ, तर यदि यसलाई बारम्बार स्थगित गरियो भने, हाम्रो शरीरको जैविक घडी गडबड हुन्छ ।

यो बानीले लामो समयसम्म हाम्रो स्मरणशक्ति, हार्मोनल स्वास्थ्य र प्रतिरक्षा प्रणालीलाई पनि असर गर्न सक्छ । यो बानी शारीरिक र मानसिक रूपमा विशेष गरी युवा, विद्यार्थी र काम गर्ने मानिसहरूका लागि हानिकारक हुन सक्छ । त्यसैले, समयमै सुत्ने र स्वाभाविक रूपमा उठ्ने बानी विकास गर्नु महत्त्वपूर्ण छ ।

बारम्बार अलार्म बज्दा हाम्रो मस्तिष्कलाई निद्राबाट झस्काउँछ । जब हामी निद्रा लाग्छौं, मस्तिष्कले फेरि सुत्ने प्रयास गर्छ तर ५-१० मिनेट पछि फेरि उठ्नुपर्छ । यो प्रक्रियाले मस्तिष्कको निद्रा चक्रलाई बाधा पुर्‍याउँछ । यसले थकान, चिडचिडापन र टाउको दुखाइ जस्ता समस्याहरू निम्त्याउँछ । लामो समयसम्म यसो गर्नाले शरीरमा तनाव हार्मोन कोर्टिसोलको स्तर बढ्न सक्छ, जसले चिन्ता र उच्च रक्तचाप जस्ता समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ ।

हाम्रो शरीरको आफ्नै घडी हुन्छ, जसलाई सर्काडियन रिदम भनिन्छ । यो लयले हामी कहिले सुत्ने र कहिले उठ्ने भनेर निर्णय गर्छ । तर जब हामी हरेक दिन फरक समयमा उठ्छौं र अलार्म बजाएर हाम्रो निद्रा तोड्छौं, यो लय गडबड हुन्छ । यसले निद्राको गुणस्तर बिगार्छ र दिनभरि आलस्य रहन्छ । बायो क्लकमा गडबडले हार्मोनल असंतुलन निम्त्याउन सक्छ ।

बारम्बार बिहानको निद्रामा बाधा पुर्‍याउँदा मस्तिष्कमा तनाव बढ्छ । निद्रा अपूर्ण हुँदा मस्तिष्कले उचित आराम पाउँदैन र यसले मानसिक स्वास्थ्यलाई असर गर्छ । अनुसन्धानमा नियमित रूपमा स्नुज बटन थिच्ने व्यक्तिहरूमा डिप्रेसन र चिन्ताको लक्षण बढी हुने अनुसन्धानमा पनि देखिएको छ । यस्तो अवस्थामा, दिनभरिको मुड पनि बिग्रन सक्छ र काममा ध्यान केन्द्रित गर्न गाह्रो हुन सक्छ ।

निद्राले हाम्रो हार्मोनल प्रणालीलाई रिसेट गर्छ । बारम्बार निद्रामा अवरोध हुँदा, मेटाबोलिज्म, थाइराइड र सेक्स हार्मोनको सन्तुलन बिग्रन सक्छ । महिलाहरूमा अनियमित महिनावारी, पुरुषहरूमा कम टेस्टोस्टेरोन जस्ता समस्याहरू हुन सक्छन् । यस बाहेक निद्राको कमीले इन्सुलिन प्रतिरोध पनि बढाउन सक्छ, जसले मधुमेहको जोखिम पनि बढाउँछ ।

बिहान समयमै उठ्नको लागि, पहिले रातमा समयमै सुत्नु आवश्यक छ । सुत्नुभन्दा एक घण्टा अगाडि स्क्रिनबाट टाढा रहने र कम्तिमा ७-८ घण्टा निदाउनु राम्रो स्वास्थ्यको लागि अत्यावश्यक रहेको चिकित्सकहरुले सुझाव दिएका छन् ।

एकल अलार्म सेट गर्नुहोस् र स्नुज नगर्नुहोस् । सम्भव भएमा, एकै पटकम,आ उठ्ने प्रयास गर्नुहोस् । यसले शरीरको जैविक घडी सन्तुलित राख्नेछ । यदि तपाईंलाई हरेक दिन समयमै उठ्न गाह्रो लाग्छ भने, प्राकृतिक विधिहरू अपनाउनुहोस् । जस्तै हल्का व्यायाम गर्नुहोस् वा राती सुत्नु अघि किताब पढ्नुहोस् । ध्यान र गहिरो सास फेर्ने प्रविधिहरूले पनि राम्रो निद्रामा मद्दत गर्दछ ।

(यो लेख सामान्य जानकारीको लागि मात्र हो । थप जानकारीको लागि वा कुनै समस्या भएमा चिकित्सकको सल्लाह लिन सुझाव दिइन्छ)