चीनको पहिलो रकेट प्रक्षेपण असफल: पृथ्वीमा फर्कने क्रममा बूस्टर विस्फोट

काठमाडौँ । चीनको अग्रणी निजी अन्तरिक्ष कम्पनी, ल्याण्डस्पेसले आफ्नो पहिलो पुन: प्रयोग गर्न मिल्ने रकेट, जेडक्यू–३ वाई १ प्रक्षेपण गरेको छ । रकेटले सफलतापूर्वक कक्षामा प्रवेश गरेपानी पहिलो चरणको बूस्टर अवतरणको क्रममा विस्फोट भएको थियो ।

यो चीनको पुन: प्रयोग गर्न मिल्ने रकेटलाई कक्षामा प्रक्षेपण गर्ने पहिलो प्रयास थियो । अमेरिका पृथ्वीमा कक्षीय–वर्ग बूस्टर सफलतापूर्वक फिर्ता गर्ने एक मात्र देश हो । एलन मस्कको कम्पनी, स्पेसएक्स, फाल्कन ९ रकेट प्रयोग गरेर बुस्टर पृथ्वीमा फिर्ता ल्याउने पहिलो कम्पनि हो । त्यस्तै जेफ बेजोसको कम्पनी, ब्लू ओरिजिनले पहिले नै त्यसो गरिसकेको छ । गत महिना, नयाँ ग्लेन रकेटले आफ्नो दोस्रो मिसनमा बूस्टरलाई सफलतापूर्वक पुन: प्राप्ति गर्‍यो र पुन: प्रयोग गरेको थियो ।

चीनको यस प्रक्षेपणको उदेश्य मिसन रकेटलाई कम–पृथ्वी कक्षामा लैजाने र पहिलो चरणलाई पृथ्वीमा फर्काउने थियो । यद्यपि, आगोको कारण यो असफल भयो।

रकेट दिउँसो चीनको जिउक्वान उपग्रह प्रक्षेपण केन्द्रबाट प्रक्षेपण गरिएको थियो । रकेटले लिफ्टअफदेखि कक्षा सम्मको आफ्नो सम्पूर्ण यात्रा योजना अनुसार पूरा गर्यो । पहिलो चरणको फिर्तीको क्रममा, रकेटमा हावाको बीचमा आगो लाग्यो । यो रकेटको ताप ढाल वा प्यारासुट प्रणालीमा खराबीको कारणले भएको हुन सक्ने बताइएको छ ।

जेडक्यू–३ वाई १ मिथेन–संचालित इन्जिनद्वारा संचालित एक मध्यम–लिफ्ट पुन: प्रयोग गर्न मिल्ने रकेट हो । यो चिनियाँ निजी कम्पनी, ल्याण्डस्पेसद्वारा विकसित गरिएको थियो । रकेटको व्यास ४.५ मिटर र उचाइ ६६.१ मिटर छ । पूर्ण रूपमा इन्धन भर्दा, यसको तौल लगभग ५७० मेट्रिक टन हुन्छ । यसको लिफ्टअफ थ्रस्ट ७५० टन भन्दा बढी हुन्छ । यसले उपग्रहहरूलाई कम–पृथ्वी कक्षा वा सूर्य–सिंक्रोनस कक्षामा लैजान सक्छ । रकेटको प्रोपेलेन्ट ट्याङ्कहरू स्टेनलेस स्टीलबाट बनेका छन्, जुन बलियो छ, उच्च तापक्रम र क्षरण सहन सक्छ, र लागत कम छ। बूस्टरमा चार ग्रिड फिन र चार अवतरण खुट्टाहरू छन् ।

विज्ञहरूले सानो प्राविधिक समस्याले रकेट विफलता निम्त्याएको बताएका छन् । समस्या समाधान गर्न धेरै समय नलाग्ने बताउदै कम्पनीका प्रवक्ताले भने– ’यो पहिलो परीक्षण थियो, डेटाले हामीलाई भविष्यका उडानहरूलाई बलियो बनाउन मद्दत गर्नेछ ।’

यो परीक्षण चीनको व्यावसायिक अन्तरिक्ष क्षेत्रमा एक ऐतिहासिक क्षण थियो, किनकि यो पहिलो पटक चिनियाँ निजी फर्मले कक्षीय परीक्षणसँगै पहिलो चरणको रिकभरी परीक्षण गरेको थियो । हाल, चीनसँग एकल–प्रयोग रकेटहरू छन्, तर पुन: प्रयोग गर्न मिल्ने रकेटहरूले लागत ३०–५० प्रतिशतले घटाउन सक्छन् ।

ल्याण्डस्पेस २०१५ मा स्थापित बेइजिङमा आधारित निजी अन्तरिक्ष फर्म हो । यसको संस्थापक र सीईओ, झाङ चाङवु, पुन: प्रयोग गर्न मिल्ने रकेट प्रविधिमा केन्द्रित छन् । २०२३ मा, ल्याण्डस्पेसले जेडक्यू–२ सँग विश्वको पहिलो मिथेन एलओएक्स रकेट कक्षीय प्रक्षेपण सुरु गरेको थियो ।

ल्याण्डस्पेसले २०२६ देखि चीनको तियाङगोङ अन्तरिक्ष स्टेशनमा अन्तरिक्षयान प्रक्षेपण मिसनहरू सञ्चालन गर्नेछ । कम्पनीले पुन: प्रयोग गर्न मिल्ने प्रविधि प्रमाणित र लागू गर्न जारी राख्नेछ । पुन: प्रयोग गर्न मिल्ने प्रविधि प्रयोग गरेर, चीनले उपग्रह नक्षत्रहरू, चन्द्रमा मिसनहरू र अन्तरिक्ष पर्यटनमा ध्यान केन्द्रित गर्नेछ ।