जलवायु परिवर्तन: विश्वका समुन्द्र तटीय शहर र बस्तीको भूगोल परिवर्तन

काठमाडौँ । तीव्र गतिमा बढ्दो जलवायु संकटले विश्वका तटीय शहरहरू र बस्तीहरूको भूगोल परिवर्तन गरेको छ । समुद्री सतह वृद्धि, क्षरण, बाढी र चक्रवातको बढ्दो खतराका कारण तटीय जनसंख्या पछि हट्न बाध्य भइरहेको अध्ययनले देखाएको छ । चीनको सिचुआन विश्वविद्यालय र कोपेनहेगन विश्वविद्यालयका अनुसन्धानकर्ताहरूले गरेको नयाँ विश्वव्यापी अध्ययन अनुसार, १९९२ र २०१९ को बीचमा विश्वको ५६ प्रतिशत तटीय क्षेत्र समुद्रबाट हटेको पाइएको छ ।

यसले मानव बस्तीहरूले जलवायु जोखिमहरूसँग अनुकूलन गर्न कदम चालिरहेको देखिएको छ । तटीय परिदृश्यहरू द्रुत गतिमा परिवर्तन भइरहेका छन्, केवल तीन दशकमा महत्त्वपूर्ण भौगोलिक परिवर्तनहरू भइरहेका छन् । तटीय शहरहरू व्यापार, अर्थतन्त्र र मानव बस्तीको प्राकृतिक केन्द्र भएका छन्, र आज पनि, विश्वको लगभग ४० प्रतिशत जनसंख्या समुद्रको सय किलोमिटर भित्र बस्छन् । यद्यपि, बढ्दो जलवायु खतराहरूको बीचमा, तटीय बस्तीहरूको संरचना द्रुत गतिमा परिवर्तन भइरहेको पाइएको छ ।

अध्ययनले १५५ देशहरूमा एक हजार ७१ तटीय क्षेत्रहरूको विश्लेषण गरेको थियो । प्राकृतिक प्रकोपले तटीय क्षेत्रबाट पछि हट्न बाध्य पार्छ भन्ने कुरा लामो समयदेखि विश्वास गरिँदै आएको छ, तर नेचर क्लाइमेट चेन्ज जर्नलमा प्रकाशित यो अध्ययनले विश्वव्यापी रूपमा पहिलो पटक प्रमाणित गरेको छ, वास्तविक कारण प्रकोप होइन, बरु कमजोर सामाजिक(आर्थिक संरचना र कमजोर पूर्वाधार हो ।

मिश्रित(प्रभाव मोडेलिङ प्रविधिहरू प्रयोग गरेर गरिएको अध्ययनले पुष्टि गर्‍यो, अनुकूलन क्षमतामा केवल १ प्रतिशत सुधारले तटीय क्षेत्रबाट पछि हट्ने दरलाई ४।२ प्रतिशतले घटाउँछ, जबकि पूर्वाधार संरक्षणमा १ प्रतिशत वृद्धिले यो दरलाई ६।४ प्रतिशतले घटाउँछ । यसले स्पष्ट रूपमा संकेत गर्छ कि जलवायु संकटको समयमा तटीय समुदायहरूको भविष्य खतराको परिमाणमा होइन, तर यसको प्रतिक्रिया दिनको लागि उनीहरूको तयारीमा निर्भर हुनेछ ।

अध्ययनको निष्कर्षले स्पष्ट रूपमा धेरैजसो क्षेत्रहरू समुद्रबाट टाढा सर्दैछन्, जबकि केवल १६ प्रतिशत समुद्रको नजिक सरेका छन् र २८ प्रतिशतले कुनै उल्लेखनीय परिवर्तन देखेका छैनन् । यसमा विश्वको धेरैजसो भाग समुद्रबाट टाढा सर्दै गर्दा, डेनमार्कको राजधानी कोपेनहेगन सहित केही उच्च आय भएका शहरहरू समुद्रको नजिक बसोबास गरिरहेको अध्ययनले देखाएको छ ।