विश्वमा ६७९ अर्ब डलरका हतियार बिक्री, अमेरिका र युरोपका कम्पनिको दबदबा

काठमाडौँ । विश्वका हतियार उत्पादकहरूको आम्दानी ५.९ प्रतिशतले बढेर ६७९ अर्ब डलर पुगेको छ । स्टकहोम इन्टरनेशनल पिस रिसर्च इन्स्टिच्युट (सिप्री) द्वारा जारी गरिएको प्रतिवेदन अनुसार, यो वृद्धि मुख्यतया युक्रेन र गाजामा भएको युद्धका साथै धेरै देशहरूले बढाएको सैन्य बजेटका कारण भएको हो । युक्रेन र गाजा जस्ता देशहरूमा युद्धले पनि सैन्य खर्चको माग बढाएको छ ।

प्रतिवेदन अनुसार शीर्ष १०० ठूला हतियार उत्पादकहरूको राजस्व ६७९ अर्ब डलर पुगेको छ, जुन अहिलेसम्मकै उच्च हो । यसको ठूलो हिस्सा युरोपेली र अमेरिकी कम्पनीहरूको रहेको छ । लकहिड मार्टिन, नर्थ्रोप ग्रुमन र जनरल डाइनामिक्स लगायत तीस अमेरिकी कम्पनीहरूको संयुक्त राजस्व ३.८ प्रतिशतले बढेर ३३४ अर्ब डलर पुगेको छ ।

हतियारको मूल्यमा विश्वव्यापी वृद्धिको बीचमा, व्यापक ढिलाइ र बजेटको अतिक्रमणले एफ-३५ लडाकु जेटसहित प्रमुख अमेरिकी नेतृत्वको कार्यक्रमहरूमा विकास र उत्पादनमा बाधा पुर्‍याइरहेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । रूस बाहेक, २६ युरोपेली कम्पनीहरू मध्ये २३ कम्पनिले खर्च बढाएपछि हतियार बिक्रिको आम्दानी बढेको छ । युक्रेनको युद्ध र रूसबाट देखिएको खतरासँग सम्बन्धित मागका कारण तिनीहरूको कुल आम्दानी १३ प्रतिशतले बढेर १५१ अर्ब डलर पुगेको छ । स्वीडेनमा आधारित विश्वव्यापी थिंक ट्याङ्क सिप्रीले २०२४ मा विश्वका शीर्ष १०० हतियार उत्पादक र सैन्य उपकरण निर्माताहरूको सूचीकरण गर्ने वेबलिङ्क पनि साझा गरेको छ ।

चेक गणतन्त्रको चेकोस्लोभाक समूहले उल्लेखनीय रूपमा बढी वृद्धि गरेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । युक्रेनको लागि तोपखाना गोलाहरू प्राप्त गर्ने सरकारद्वारा सञ्चालित परियोजनाका कारण यसको आम्दानी १९३ प्रतिशतले बढेको छ र युक्रेनको जेएससी युक्रेनी रक्षा उद्योगले ४१ प्रतिशत नाफा बनाएको छ । बढ्दो माग पूरा गर्न युरोपेली कम्पनीहरूले नयाँ उत्पादन क्षमतामा लगानी गरिरहेका छन्, तर सिप्रीका अनुसन्धानकर्ता जेड गुइबर्टो रिकार्डले हतियार निर्माणको कच्चा पदार्थ प्राप्त गर्नु महत्त्वपूर्ण चुनौती हुन सक्ने चेतावनी दिएका छन् ।

पश्चिम एसियामा हतियार बिक्री पनि बढेको छ । तीन इजरायली कम्पनीहरूको आम्दानी १६ प्रतिशतले बढेर १६.२ अर्ब डलर पुगेको छ । सिप्रीले गाजा द्वन्द्वको बावजुद, इजरायली हतियारको मागमा कुनै कमी नआएको उल्लेख गरेको छ । एसिया र ओशिनियाका कम्पनीहरूको कुल आम्दानी १.२ प्रतिशतले घटेर १३० अर्ब डलर पुगेको छ । यसमा आठ चिनियाँ कम्पनीहरूले सबैभन्दा बढी योगदान पुर्‍याएका छन्, राजस्वमा १० प्रतिशत गिरावट आएको छ । चीनमा हतियार खरिदमा ठूला भ्रष्टाचार काण्डहरू पछि, धेरै सम्झौताहरू रद्द वा स्थगित गरिएका कारण आम्दानीमा पनि गिरावट आएको रिपोर्टमा उल्लेख छ ।

सिप्रीले चीनको निर्यात प्रतिबन्धहरूको प्रकाशमा महत्वपूर्ण खनिजहरूको लागि आपूर्तिहरूको पुनर्गठन सम्भावित जटिलता हुन सक्ने उल्लेख छ । त्यस्तै दुई रूसी कम्पनीहरू, रोस्टेक र युनाइटेड शिपबिल्डिङ कर्पोरेशनले प्रतिबन्धका कारण उपकरण अभाव भए पनि हतियार राजस्व २३ प्रतिशतले बढेर ३१.२ अर्ब डलर पुगेको छ ।

चिनियाँ हतियार कम्पनीको आम्दानीमा तीव्र गिरावट रेकर्ड गरिएको छ । गत वर्ष विश्वव्यापी हतियार बिक्रीमा रेकर्ड वृद्धि भए पनि, हतियार उद्योगको शीर्ष १०० सूचीमा रहेका आठ चिनियाँ कम्पनीहरूको संयुक्त आम्दानी घटेको छ । यी चिनियाँ कम्पनीहरूको संयुक्त राजस्व १० प्रतिशतले घटेर ८८.३ अर्ब डलर पुगेको छ । चिनियाँ हतियार निर्माताहरूको प्रदर्शन जापानी र दक्षिण कोरियाली कम्पनीहरूको तुलनामा फरक छ । चिनियाँ कम्पनी नोरिन्कोले सबैभन्दा बढी घाटा बेहोर्नुपरेको छ, हतियार बिक्री २०२३ मा २०.३१ अर्ब डलरबाट घटेर गत वर्ष १३.९७ अर्ब डलर पुगेको छ, जुन लगभग ३१ प्रतिशतले घटेको छ । कम्पनीको विश्वव्यापी वरीयता पनि १०औं बाट ११औं स्थानमा झरेको छ ।