प्रत्येक नेपालीले आज बीमा गर्ने हो भने १५ वर्षपछि सबै धनी बन्नेछन् (भिडिओ वार्ता)

मनोज कुमार लाल कर्ण
सीईओ, हिमालयन लाइफ इन्स्योरेन्स लिमिटेड

बीमा गर्ने व्यक्ति वा संस्थाको जोखिम बीमा कम्पनीलाई हस्तान्तरण गर्नुलाई बीमा भन्ने गरिन्छ । जोखिम भनेको आर्थिक क्षतिसम्बन्धी अनिश्चितता हो, जुन जतिबेला पनि हुन सक्दछ । यही जोखिमबाट जोगिन संसारभर जीवन र निर्जीवन बीमा गर्ने चलन छ । तर, नेपालमा भने बीमा गर्नु भनेको कुनै अमुक कम्पनीलाई फोकटमा पैसा खुवाउनु हो भन्ने बुझाइ धेरै छ । यही गलत बुझाइका कारण नेपालमा बीमा व्यवसाय जसरी फस्टाउनुपर्ने हो त्यसरी फस्टाउन सकेको छैन ।

यद्यपि, धिमा गतिमा भए पनि बीमामा पहुँच भने बढिरहेकै छ । एउटा व्यक्तिलाई बीमाले सुरक्षा, मनमा शान्ति, निर्भरतामा कमी, वचतमा प्रोत्साहन, आवश्यकता पूर्ति र करको लाभलगायत अनेक सुविधा प्रदान गर्छ । यसैगरी व्यवसाय सुरक्षामा पनि अनेक सुविधाहरू छन् । तर, मानिसहरू बीमा गर्न भने पटक्कै रुची देखाउँदैनन्, जतिले बीमा गरेका छन् अधिकांशले अभिकर्ताको चित्त बुझाउन सानो–सानो गरेका छन् ।

के यसरी गरिएको बीमाले व्यक्तिको जीवन र सम्पत्तिको सुरक्षा गर्छ त ? अवश्य पनि गर्दैन । त्यसो भए खासगरी जीवन बीमालाई कसरी बुझ्ने, किन गर्ने, कसरी गर्ने र कति गर्ने त ? यसबारे हामीले हमिालयन लाइफ इन्स्योरेन्स लिमिटेडका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ) मनोज कुमार लाल कर्णसँग विस्तृत कुराकानी गरेका छौँ । प्रस्तुत छ, सीईओ कर्णसँग कर्पोरेट खबरका ज्योति जीसीले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश–

नेपालमा बीमाको चेतना र पहुँच अझै न्यून रहेको पाइन्छ । यो परिस्थितिका बीच जीवन बीमा के हो, के होइन र किन गर्नुपर्छ ?

बीमाबारे नेपालीको चेतना कम भए पनि पहुँच कम छ भन्न मिल्दैन । किनभने अहिले पनि ४५% मानिसमा बीमाको पहुँच पुगेको तथ्याङ्कहरूले देखाएको छ । यो तथ्यका आधारमा बीमामा पहुँच राम्रै छ र बढ्दै छ भन्ने बुझ्न सकिन्छ ।

म कमाइरहेको छु । मेरो कमाइमा मेरो परिवार आश्रित छ । तर, कथंकदाचित मेरो मृत्यु भयो भने मेरो आम्दानी (स्यालरी) को सुरक्षा कसले गरिदिन्छ, अर्थात् मेरो मृत्युपछि त मैले कमाइरहेको स्यालरी आउँदैन, बन्द हुन्छ । त्यही स्यालरीलाई सुरक्षित पार्न हामीले बीमा गर्नुपर्छ । ता कि भोलि मलाई केही भयो भने जुन रकम आउँछ त्यो रकम मेरो घरपरिवारका लागि स्यालरीका रूपमा काम लाग्छ । बीमाबाट आएको पैसा बैंकमा फिक्स्ड डिपोजिट गर्यौँ भने वर्ष वा महिनामा ब्याजका रूपमा म जीवीत छँदाकोे मेरो स्यालरी फेरि आउन थाल्छ । छोटोमा भन्ने हो भने तपाइँको आम्दानीलाई ‘प्रोटेक्सन’ गर्नु नै बीमा हो । त्यसकारण प्रत्येकले बीमा गर्नुपर्छ ।

बीमाको दुई वटा स्टेज हुन्छ । ‘अर्ली डेथ’ र ‘लिभिङ लङ्गर’ । अर्ली डेथ भयो भने तपाइँको घरपरिवार बर्बाद हुन्छ । त्यतिबेला पनि बीमा चाहियो । धेरै बाँचे पनि बीमा चाहियो । किनकी ५८ वर्षमा मान्छे रिटायर्ड हुन्छ । त्यसपछि कम्तीमा २५–३० वर्ष अझै बाँच्छ । बीमा छैन भने त्यो बेला बुढेसकाल चलाउन मुस्किल पर्छ । बीमा आफ्नो सुरक्षा हो । मृत्यु भएपछि पाइने मात्रै बीमा होइन । जीवन रहँदै म्याचुअर्ड (परिपक्व) भयो भने तपाइँको जीवनको आर्थिक स्थितिलाई धेरै भन्दा धेरै सहज बनाउँछ । छोराछोरीको उच्च शिक्षादेखि विभिन्न काममा त्यसबाट प्राप्त पैसा खर्च गर्न पाउनुहुनेछ ।

बीमा बीमित र बिमकबीचको एउटा कन्ट्रयाक्ट हो । त्यो कन्ट्रयाक्टमा सबै कुरा लेखिएको हुन्छ । कन्ट्रयाक्टमा उल्लेख भएको बीमाङ्क रकम (सम एसोर्ड) र ब्याज (बोनस) म्याचुअर्ड भएपछि दिइन्छ । केही भयो भने सम एसोर्ड र त्यो अवधिसम्मको बोनस दिइन्छ । त्यसैले प्रत्येक व्यक्तिले बीमा गर्नुपर्छ । बीमा नहुनेको जीवन नै अधुरो हुन्छ । घरपरिवार असुरक्षित हुन्छ । बीमालाई आधारभूत आवश्यकतामा राख्नुपर्दछ, जसरी खाना खान्छौँ र कपडा लगाउँछौँ ।

जीवन बीमाको उपयोगिताबारे यहाँले लामो चर्चा गर्नुभयो । बीमा गर्नुअघि सामान्यतः बीमा गर्न चाहानेले के–के कुरामा ध्यान दिनपर्छ र कस्तो कम्पनी छनोट गर्ने ?

तपाइँलाई कस्तो प्रकारको प्रडक्ट चाहिन्छ त्यो खरिद गर्नुपर्छ । अभिकर्ताहरूले पनि ग्राहकलाई चाहिने प्रडक्टको बारेमा राम्रोसँग बुझाउनुपर्दछ । किनकी बीमा कम्पनीहरूसँग दर्जनौँ प्रडक्टहरू छन्, तिनीहरूका आ–आफ्नै विशेषता र फाइदाहरू छन् । एउटालाई आवश्यक हुने प्रडक्ट अर्कोलाई आवश्यक नहुन वा ‘एफोर्ड’ नगर्न पनि सक्छ । सबै कुरा नबुझेसम्म बीमा गर्न हुँदैन ।

जहाँसम्म बीमा कम्पनी छनोटको कुरा छ । मेरो विचारमा कुनै पनि बीमा कम्पनी खराब हुँदैनन् । सबै राम्रा मात्रै हुन्छन् । जहाँ तपाइँलाई इच्छा लाग्छ त्यही कम्पनी छनोट गर्नुहोस्, तर बीमा चाहिँ गर्नुहोस् । म हिमालयन लाइफमै बीमा गर्न आउनुस् भन्दिनँ, जहाँ गर्नुहुन्छ बीमा गर्नुहोस् । तपाइँले चाहेको प्रडक्ट कुनमा छ त्यसरी पनि छनोट गर्न सकिन्छ ।

तत्कालीन युनियन, गुराँस र प्राइम लाइफ इन्स्योरेन्सबीचको ‘बिग मर्जर’बाट बनेको ‘हिमालयन लाइफ इन्स्योरेन्स लिमिटेड’ चाहिँ कत्तिको बलियो कम्पनी हो ?

तत्कालीन युनियन, प्राइम र गुराँस लाइफ इन्स्योरेन्स मिलेर हिमालयन लाइफ इन्योरेन्स कम्पनी बनेको हो । यो कम्पनी अहिले धेरै ठूलो कम्पनी भइसकेको छ । यहाँ राम्रा–राम्रा प्रमोटरहरू हुनुहुन्छ । रेपुटेड ठूला बिजनेश म्यानहरूको ग्रुप नै यो कम्पनीमा आवद्ध रहेको छ । विगत र अहिलेको कम्पनीमा धेरै फरक आइसकेको छ । किनभने मर्जरअघि तीन वटै कम्पनीहरू राम्रा थिए । त्यहाँ राम्रा प्रमोटरहरू थिए । स्टाफहरू राम्रा थिए । सबै राम्राहरू मिलिसकेपछि झन् राम्रो भएको छ । हिमालय लाइफ इन्स्योरेन्स कम्पनीमा काम (जब) गर्न पाउँदा म आफू स्वयम्लाई निकै गर्वानुभूति भइरहेको छ । किनभने विगतको युनियन लाइफमा काम गर्नु र अहिले हिमालयन लाइफ इन्स्योरेन्स कम्पनीमा काम गर्नु धेरै फरक छ । यो फरक मलाइ मात्र होइन सबैलाई आएको छ ।

मर्जरपछि चुक्ता पुँजीको आधारमा दोस्रो ठूलो कम्पनी बनेको हिमालयन लाइफ इन्स्योरेन्सको पछिल्लो वित्तीय सूचकहरू के–कस्ता छन् ?

मर्ज हुँदाखेरि स्वाभाविक रूपमा केही समस्याहरू आउँछन् र त्यो हामीमा पनि आएको छ । तीनवटा कम्पनीका ब्रान्च, स्टाफ र खर्चलाई व्यवस्थापन गर्ने क्रममा केही समस्या देखिन्छ । त्यस कारण सूचकहरूमा एक–दुई वर्ष केही कमी आउँछ । यस्तो समस्या हामीकहाँ मात्रै होइन संसारभरकै संस्थाहरूमा देखिने फेनोमेना हो । यद्यपि, हाम्रो सूचक अहिले पनि निराशाजनक भने छैन । त्यसैले हामी सन्तुष्ट पनि छौँ । मर्ज भएर पनि हामी स्मुथ्ली अघि बढिरहेका छौँ । आउँदा दिन हाम्रो थप उज्वल छन् । हरेक सूचकमा हामी अब्बल हुनेछौँ ।

कम्पनी ठूलो र वृहत् भए पनि अपेक्षित व्यापार गर्न नसकिरहेको विभिन्न तथ्याङ्कहरूले देखाइरहेको छ, यसको कारण के हो ?

हाम्रो कम्पनीको सूचकबारे मैले भनिसकेँ । हाम्रो व्यापार घटेको छैन । विगतमा युनियन, प्राइम र गुराँसले गर्ने गरेको व्यापारलाई जोड्दा भन्दा धेरै व्यापार अहिले हिमालय लाइफले गरिरहेको छ । त्यसमा यो वर्ष हामी २५% ग्रोथको लक्ष्यका साथ काम गरिरहेका छौँ । मर्ज नहुँदा साढे ४०० शाखा थिए । त्यो सङ्ख्याको शाखाले जति विजनेश विगतमा गरेको थियो आज हामी २१७ वटा शाखामार्फत त्यो भन्दा बढी गरिरहेका छौँ । त्यसकारण हामीले कम व्यवसाय गर्यौँ भन्न मिल्दैन ।

जीवन बीमा व्यवसायको क्षेत्रमा मासिक रूपमै करिब एक अर्ब रूपैयाँ बराबरका बीमा पोलिसीहरू सेरेण्डर गर्ने गरिएको बीमा प्राधिकरणको तथ्याङ्कले देखाएको छ । त्यसमा हिमालयन लाइफ पनि अछुतो छैन । खासमा सरेण्डर के कारणले भइरहेको छ ?

सरेण्डर गर्नाको विभिन्न कारण हुनसक्छ । त्यसमध्येको प्रमुख कारण बजारमा चलेको आर्थिक मन्दीको हल्ला हो । त्यसैकारण बैंकबाट ऋण लिएर बीमा गर्नुभएकाहरूले सरेण्डर गर्नुभएको छ । किनकी उहाँहरूलाई बैंकको ऋण तिर्न ताकेता छ । बैंककै लोन तिर्न नसकेपछि यहाँ कसरी तिर्ने ? ऋण लिएर गरिएकोबाहेक बीमामा कुनै समस्या छैन ।

यसरी सरेण्डर गर्दाको फाइदा र घाटाहरू के–के हुन् ? यसलाई कसरी रोक्न सकिन्छ ?

सरेण्डरबाट फाइदा त कसैलाई छँदैछैन, घाटाचाहिँ ग्राहक, अभिकर्ता र कम्पनी सबैलाई हुन्छ । यस्तो नराम्रो बाटोतिर कोही पनि लाग्न हुँदैन । अझ एउटा कम्पनीमा सरेण्डर गरेर अर्को कम्पनीमा बीमा गर्ने चलन देखेको छु । यसो गर्दा तपाइँलाई कति घाटा भएको छ हिसाब गर्नुभएको छ ? यदि तपाइँले बीमा गरेको पाँच वर्ष भइसकेको थियो, १५ वर्षे बीमा थियो भने अब १० वर्षपछि बीमाङ्क र बोनस एकमुष्ट रकम पाउनुहुन्थ्यो । त्यसलाई सरेण्डर गरेर फेरि १५ वर्षे बीमा गर्नुभयो भने पाँच वर्ष यत्तिकै खेर जान्छ । जोखिम वहन र फोर्सफुल्ली वचत बीमाको ठूलो उद्देश्य हो । बीमा जीन्दगीको उज्यालो प्रकाश हो । जसले तपाइँको जीन्दगीलाई उज्यालो बनाउँदछ । त्यसो भए गरेको इन्स्योरे सरेण्डर गरेर आफैले आफ्नो जीन्दगी किन अँध्यारो बनाउनुहुन्छ ?

तसर्थ, बीमामा बढिरहेको सरेण्डरलाई रोक्न बीमा कम्पनी र अभिकर्ताहरू अझै बढी सक्रिय बन्न जरुरी छ । अभिकर्ताहरू बढी सचेत भइ आफ्ना ग्राहकलाई बुझाउन जरुरी छ । साह्रै समस्या भए कम्पनीबाट बिनाधितो ऋण लिएर पनि बीमाको प्रिमियम तिर्न सकिन्छ । अहिले मानिसहरू स्थिति खराब भयो त्यसैले इन्स्योरेन्सलाई निरन्तरता दिन सकिएन भनिरहेका छन् । तर, उहाँहरूले भन्नुभएको जस्तो स्थिति खराब कहाँ छ ? बेलुका यसो होटेल रेष्टुराँ छिरेर हेर्नुहोस् त खर्च गर्ने मानिसहरूको भीड कस्तो छ । एउटा बिहे कसैले गर्यो भने उसको पार्टी कत्तिको खर्चिलो छ । आज श्रमिक (लेवर) खोज्नुहोस् तपाइँ सहजै पाउनुहुन्न, पायो भने सस्तोमा पाइँदैन । यदि स्थिति खराब थियो भने त लेवर दुई सय रूपैयाँमै पाउनुपर्ने थियो नि । यसको अर्थ स्थिति भनेजति खराब छैन, सबैले खान पाइरहेका छन् । सबै जना इन्ज्वय गरिरहेका छन् । स्थिति खराबको हावा चल्नु भएन । स्थिति खराब छैन ।

बीमा कम्पनीबाट ऋण पाउने आधार र हिसाबकिताबचाहिँ के हो नि ?

कुनै पनि बीमितले ऋण लिन चाहेमा उसले कम्तीमा तीन वर्ष प्रिमियम बुझाइसकेको हुनुपर्दछ । त्यसपछि सरेण्डर भ्यालुको एमाउन्ट क्याल्कुलेट गरिन्छ । बीमा अवधि, बीमाङ्क रकम, म्याचुरिटीमा पाउने एकमुष्ट अनुमानित रकमलगायतलाई आधार मानेर ‘प्रिजेन्ट क्यास भ्यालु’ निकालिन्छ । यो कलि कम पनि हुन्छ । त्यसलाई सेरेण्डर भ्यालु भनिन्छ । जस्तोः तपाइँले २० वर्षको पोलिसी खरिद गर्नुभएको छ । प्रत्येक वर्ष पाँच÷पाँच हजार रूपैयाँका दरले प्रिमियम तिरेर तीन वषमा १५ हजार रूपैयाँ बनाउनुभएको छ । त्यसमा कम्पनीले १० हजार रूपैयाँ बोनस दियो भने २५ हजार रूपैयाँ हुन्छ । अब तपाइँले प्रिमियम तिर्दिनँ भन्नुभयो भने त्यो २५ हजार रूपैयाँ २० वर्ष पछि पाउनुहुन्छ । तर, तपाइँले आजै त्यो पैसा चाहिन्छ भन्नुभयो भने त्यो २५ हजार रूपैयाँको आजको ‘करेन्ट क्यास भ्यालु’ जति छ त्यसलाई सेरेण्डर भ्यालु भनिन्छ ।

यो कम्पनी अनुसार फरक वा कम्पनीले आफ्नो हिसाबले दिने होइन, फर्मुला अनुसार हुन्छ । त्यसकारण सरेण्डर भ्यालु जति हुन्छ त्यसको ९०% ऋण पाइन्छ । बीमा अवधि लामो छ भने थोरै र छोटो छ भने बढी आउँछ । अप्ठयारो छ भने लिने नत्र ऋण लिँदै नलिने । प्रिमियम समयमै तिर्ने हो । बीमाले मान्छेको जीन्दगी सुरक्षित गर्छ, घरपरिवारको सुरक्षा गर्छ, आफ्नो आम्दानीको सुरक्षा गर्ने काम गर्छ । त्यसकारण सरेण्डर गर्न दिन हुँदैन ।

यसरी बीमा पोलिसी सरेण्डरको अवस्था बढ्नु स्वयम् बीमित र बीमा क्षेत्रकै लागि सुखद कुरा होइन, सरेण्डरको अवस्था आउनुको मुख्य दोषी वा जिम्मेवारी कसले लिने ? नियामक बीमा प्राधिकरण, बीमा कम्पनी कि अभिकर्ताहरू ?

यसमा बीमा प्राधिकरणको कुनै दोष हुँदैन । उसले मोनिटरिङ गर्ने हो गरिरहेकै छ । सरेण्डर बढी भयो भनेर कम्पनीहरूलाई सचेत गराइरहेको पनि छ । तर, बीमा कम्पनी, अभिकर्ता र स्वयम् ग्राहकहरू भने पक्कै पनि दोषी छन् । किनभने हामी कम्पनी र अभिकर्ताले ग्राहकलाई उचित सल्लाह र सुझाव दिएर सम्झाउनुपर्ने थियो । ग्राहक स्वयम्ले पनि सरेण्डर गर्नु धेरै ठूलो भूल हुने कुरा सम्झिनुपर्दछ । र ब्राञ्च म्यानेजरहरूले पनि सरेण्डर नहुनेगरी प्रशिक्षित गर्नुपर्यो । भविष्य सम्झाउन र सम्झिन सक्नेले बीमा सरेण्डर गर्दैन जुनकुनै हालतमा जोगाउँदछ ।

समग्रमा भन्दा बीमा गराउँदा अभिकर्ताले आफ्ना ग्राहकलाई सबै (फाइदा–बेफाइदा) का कुरा भन्नुपर्छ । ग्राहकको क्षमता वार्षिक ५० हजार रूपैयाँ प्रिमियम तिर्ने छ भने उसलाई एक लाख तिर्नेगरी बीमा गराउन हुँदैन । ५० हजार नै तिर्नेगरी बीमा गराउनुपर्छ । बीमा कति चाहिने हो, क्षमताले धान्छ कि धान्दैन यो कुराको आँकलन अभिकर्ताले स्पष्ट गरिदिनुपर्छ । तपाइँले वार्षिक रूपमा जति आम्दानी गर्नुहुन्छ त्यसको दशगुणाको बीमा गर्नुपर्दछ । जस्तोः कसैको मासिक आम्दानी एक लाख रूपैयाँ छ भने उसको वार्षिक कमाइ १२ लाख रूपैयाँ हुन्छ । यसलाई दशगुणा बढाउँदा एक करोड २० लाख रूपैयाँ हुन्छ । बीमा गर्दा तीन गुणा रिस्क कभर हुन्छ भन्ने मान्यता अनुसार सो व्यक्तिले ४० लाख रूपैयाँको बीमा गर्दा उपयुक्त हुन्छ । यसो गर्दा उसलाई केही भइहाल्यो भने एक करोड २० लाख रूपैयाँको ‘प्रोटेक्सन’ हुन्छ । त्यो पैसा बैंकमा राख्यो भने अहिलेकै ब्याजदरको हिसाबमा पनि मासिक एक लाख रूपैयाँ ब्याज आउँछ । अर्थात् जीवन रहँदा कमाइ गर्दै आएको एक लाख रूपैयाँ जीवन नरहँदा पनि आउन थाल्छ । यसले उसको आश्रित परिवारको जीवीकोपार्जनमा सहजता प्रदान गर्दछ । यसैलाई भनिन्छ, ‘इकोनोमिकल भ्यालु अफ ह्युमेन लाइफ’ । यसरी सबै कुरा विचार गरेर बीमा गर्ने र गराउने हो भने सरेण्डर गर्नै पर्दैन ।

बीमा कम्पनीहरूले ठूलो रकम आफ्ना अभिकर्ताहरूका लागि कमिसन र इन्सेन्टिभमा खर्च गर्ने गरेका छन् । यसले बीमित र कम्पनीलाई केही असर पर्दैन ?

अभिकर्तामाथि गरिएको कुनै पनि खर्चले कम्पनी र ग्राहकले पाउने प्रतिफलमा कुनै असर गर्दैन । किनभने हामीले सबै एक्चुरियल भ्यालुएसन गरेर प्रडक्ट डिजाइन गरेका हुन्छौँ । प्रडक्ट बनाउँदा नै लेखेको हुन्छ २५% कमिसन । त्यो सरकारले तोकेको बीमा ऐन अनुसार दिने हो कम्पनीले जति मन लाग्यो त्यति दिने होइन । पहिलो, दोस्रो हुँदै दश वर्षसम्म उसले पाउने कमिसन ऐनमै तोकिएको हुन्छ । पहिलो र दोस्रो वर्ष राम्रो कमिसन पाए पनि तेस्रो वर्षदेखि पाँच प्रतिशत मात्रै छ । त्यसमा पनि १५% प्रतिशत कर काटिन्छ । त्यसपछि त अभिकर्ताले बीमितका लागि निःशुल्क सेवा दिनुपर्छ । उनीहरूलाई यो हिसाबमा कम सुविधा छ । अर्को इन्सेन्टिभका लागि हामीले १८% सम्म खर्च गर्न पाउँछौँ । तोकिएकै सीमाभित्र रहेर हामीले काम गर्ने हो । यसले सकैलाई पनि असर गर्दैन ।

अभिकर्ताहरू स्वतन्त्र हुनुहुन्छ । उहाँहरूलाई हामीले तलब, कार्यालय, घरभाडा, टेलिफोन, यातायात वा कुनै पनि सुविधा दिएका छैनौँ । यदि उहाँहरूलाई पनि यो सबै सुविधा उपलब्ध गराएर काम गरेको भए कति ठूलो खर्च हुन्थ्यो ? अभिकर्तामार्फत काम गर्दा खर्च थोरै हुनाका साथै कम्पनीलाई फाइदै छ । कम्पनीलाई फाइदा हुनु भनेको बीमितलाई पनि फाइदा हो । किनभने अभिकर्ताले बिजनेश ल्याएमात्रै पाउँछन् नत्र खर्चै गर्न पर्दैन । अभिकर्तालाई दिँदा कम्पनी र ग्राहक दुवैलाई फाइदा छ । सबै खर्च कटाउँदा अभिकर्ता त दुई–तीन प्रतिशतमा काम गरिरहेका छन् । उनीहरूले तपाइँलाई बीमाको पहुँचमा ल्याउन निःस्वार्थ काम गरिरहेका छन् ।

हिमालयन लाइफले हाल कतिवटा बीमा योजना बिक्री गर्दै आएको छ, ती कुन–कुन हुन् ? लाभहरू कस्ता–कस्ता छन् ?

हिमालयन लाइफ इन्स्योरेन्ससँग अहिले २६ वटा बीमा योजनाहरू छन् । जुन धेरै राम्रा–राम्रा छन् । यी योजनाहरूमा बोनस पनि ९० सम्म छन् । कुनै–कुनै प्रडक्टमा त ग्यारेन्टेड बोनस छ । प्रडक्टमा हामी धनी छौँ । ६८ भन्दा तल बोनस छैन । विभिन्न उमेर समूहहरूका लागि विभिन्न विकल्पहरूसहित योजना हामीसँग छ । भएकामध्ये सबैभन्दा बढी सावधिक जीवन बीमा योजना (इन्डोमेन्ट प्लान) बिक्री भइरहेका छन् । त्यसपछि ‘हिमालयन जीवन उपहार’ बीमा योजना बिक्री भइरहेको छ । हिमालयन जीवन उपहारमा पहिलो वर्ष एक करोड रूपैयाँको बीमा गर्दा अर्को वर्ष एक करोडकै अर्को बीमा उपहार दिइन्छ । अर्थात् पहिलो वर्ष एक करोड रूपैयाँ बीमाङ्कको बीमा गर्नेको दोस्रो वर्ष स्वतः दुई करोड रूपैयाँको बीमा हुने छ । यद्यपि, हामीले सबै बीमा योजनाहरूलाई उत्तिकै महत्व दिएर बिक्री गरिरहेका छौँ । डाइभर्सीफाइ गरेर लगानी गर्दा बढी सुरक्षित हुन्छ ।

पछिल्लो समय तपाइँहरूले बीमामा पर्सनल एक्सिडेन्टल बेनिफिट (पीएबी) पनि समावेश गर्नुभएको छ । क्रिटिकल इलनेस (सीआई) पहिल्यैदेखि छ । यसले प्रिमियम थप महङ्गो बनिरहेको छ । सीईआई र पीएबीको उपयोगिताबारे प्रष्ट पारिदिनुहोस् न ?

बीमामा ‘सीईआई’ र ‘पीएबी’ अतिरिक्त सुविधा हुन् । यसलाई हामी राइडर भन्दछौँ । यो सुविधा मुल बीमामा थप गर्दा प्रिमियम स्वाभाविक रूपमा केही महङ्गो हुन्छ, तर धेरै होइन । यसले बीमितलाई आइपर्ने अतिरिक्त समस्याहरूसँग जुध्न सहज हुन्छ । जस्तोः कसैले एक लाख रूपैयाँको सावधिक बीमा लिनुभयो र त्यसमा एक लाख रूपैयाँ बराबरकै पर्सनल एक्सिडेन्टल बेनिफिट (पीएबी) सुविधा लिनुभयो र कथंकदाचित दुर्घटनाबाट बीमितको मृत्यु भयो भने आश्रित परिवारले पीएबीबापत दुई लाख रूपैयाँ पाउँछन् भने मुल बीमा एक लाख रूपैयाँ र बोनस पाउँछन् । अर्थात् एकमुष्ट रकम तीन लाख रूपैयाँ र बोनस । दुर्घटनाबाट घाइते भइ उपचार गर्नुपरे तोकिएको सुविधाबमोजिम खर्च पनि पाइन्छ ।

यस्तै, क्रिटिकल इलनेस (सीआई) पनि हाम्रो जीवनका लागि अति उपयोगी छ । जस्तोः कुनै बीमितले १० लाख रूपैयाँको बीमा गर्दा १० लाख रूपैयाँ बराबरकै सीआई सुविधा लिने भन्नुभएको छ र उहाँलाई अर्वुद रोग (क्यान्सर) लाग्यो भने डाक्टरले पुष्टि गरेको खण्डमा बिलभर्पाइबिनै १० लाख रूपैयाँ उपलब्ध गराउने छ । त्यसमा पाँच लाख खर्च गरेर बिमार ठिक भयो भने पाँच लाख फाइदा पनि हुन सक्छ । यता मुल बीमा जारी रहन्छ । यदि क्रिटिकलकै कारण बीमितको निधन भयो भने मुल बीमामा क्रिटिकल बीमा पनि जोडिएर रकम आउँछ ।

संसारभरको अभ्यास हेर्दा अभिकर्ताहरूमार्फत बीमा गराउने चलन बढी छ । तर, नेपालमा अभिकर्तालाई नपत्याउने वा विश्वास नगर्ने जस्ता समस्याहरू पनि छन् । यस विषयमा यहाँको धारणा के छ ?

अभिकर्तामार्फत मात्रै होइन डाइरेक्ट कम्पनीसँग आएर पनि बीमा गर्न सकिन्छ । तर, अभिकर्ताको माध्यमबाट जाँदा बीमितलाई बढी फाइदा हुन्छ । किनकी अभिकर्ताले सर्भिसका साथै क्लेम र बीमा परिपक्व हुने समयमा पनि सहयोगीको भूमिका खेल्न सक्दछन् । प्रिमियमको समयमा खबर गर्ने, प्रिमियम बुझाइदिने, केही समस्या आउँदा बुझाउने वा सम्झाउने काम अभिकर्ताहरूले नै गर्नुहुन्छ । कम्पनीबाट सिधै त्यस्तो सुविधा नहुन पनि सक्छ । अभिकर्तामार्फत नै बीमा गर्न सुझाव दिन्छु ।

कम्पनीहरूले बीमा दाबी भुक्तानीका सवालमा दुःख दिन्छन्, विभिन्न कागजात माग्छन् वा भवितव्य घटना भइहाल्यो भने पैसा दिनै मान्दैनन् भन्ने आम गुनासोहरू छन् । यसलाई कसरी सम्बोधन गर्नुहुन्छ ?

तपाइँले जे–जे भन्नुभयो जीवन बीमामा यो सब हुँदैहुँदैन । बीमा गर्दा हामीले सत्यतथ्य कुराहरू नलुकाइकन गर्नुपर्दछ । बीमा गर्दा एउटा किड्नी खराब भए पनि म राम्रो र ठिकठाक छु भनेर विवरण दिँदा क्लेमका समयमा स्वाभाविक रूपमा समस्या आउँछ । त्यस्तो समस्या आउन नदिन बीमितले सही विवरण दिएर बीमा गर्नुपर्छ । यदि तपाइँको एउटा किड्नी छैन भने त्यही भन्नुहोस्, एक–दुई रूपैयाँ बढी चार्ज लागेर के भयो, बीमा त हुन्छ । यस्तै, ब्लड प्रेसको औषधि खाइरहनुभएको छ भने त्यस्तै लेखिदिनुहोस् न बीमा भइहाल्छ नि ।

बिजुलीको खम्बामा चढेर काम गर्ने, ट्याक्सी चलाउने वा विभिन्न खालका जोखिमयुक्त काम गर्नेले पनि म अफिसमा बसेर काम गर्ने व्यक्ति हुँ भनेर विवरण भर्दाको परिणाम हो त्यो । त्यसकारण बीमा गर्दा सही विवरण दिनुभयो । सत्यतथ्य लुकाउनुभएन भने दुनियाँको कुनै पनि ठाउँमा जीवन बीमा कम्पनीले ‘डिले’ नगरी भुक्तानी गर्छ । यो वर्ल्डकै कुरा हो हिमालयन लाइफ इन्स्योरेन्सको मात्रै होइन । नेपालमा १४ वटा लाइफ इन्स्योरेन्स कम्पनी छन् सत्यतथ्य नलुकाइ गरिएका बीमाको भुक्तानी तपाइँलाई बोलाएर दिन्छ । चेक बनिसकेपछि कम्पनी स्वयम्ले फोन गरेर बोलाउँछ ।

लाइफ इन्स्योरेन्समा बीमितको मृत्यु भयो भने त्यो मृत्यु नै हो आधा मृत्यु हुँदैन । कति पैसा दिने भनेर दुविधा नै हुँदैन । जति एग्रिमेन्ट हो त्यस अनुसारको पैसा दिनैपर्छ । दुर्घटना भयो भने त्यसको प्रमाण चाहिन्छ । यस्तो बेला हल्काफुल्का ढिला हुनसक्छ, किनकी मृत्यु हुनेवित्तिकै पैसा दिन हुँदैन । कागजात आइपुग्नुपर्दछ । वास्तविक हकवाला हो कि होइन पहिचान गर्नुपर्छ । यसका लागि हामीले नाता प्रमाणितको कागज मगाउँछौँ । त्यसले गर्दा केही ढिलो पक्कै हुन्छ । यसबाट दुःखको महसुस गर्न भएन । यदि हामीले त्यसो गरेनौँ भने गलत मान्छेको हातमा पैसा पर्न सक्छ । तर, झुटो विवरण लेखेको छ भने कुनै पनि क्षतिपूर्ति नपाउन सक्छ । हिमालयन लाइफले चालू आर्थिक वर्षमा मात्रै ५४८ वटा बीमा दाबी भुक्तानी गरेको छ ।

कम्पनीले हाल कति वटा शाखा, कति जना अभिकर्ता र कति जना कर्मचारी परिचालन गरिरहेको छ ?

हामीसँग अहिले २१७ वटा शाखा कार्यालय छन् भने ३५ हजार जना अभिकर्ताहरू छन् । यस्तै, ८२५ जना भन्दा धेरै कर्मचारीहरू हाम्रो कम्पनीमा हुनुहुन्छ ।

बीमा गर्न इच्छा भएका तर पैसा नभएकाहरूले कसरी बीमा गर्ने ?

जो सँग पैसा छैन उसैले बीमा गर्नुपर्छ । पैसा नभएका परिवारमा पनि कसै न कसैले त आम्दानी गरिराख्नुभएकै हुन्छ । उहाँले सोच्नुपर्यो कि म हुँदा त पैसा छैन भने म नहुँदा झन् के होला ? त्यसकारण तपाइँले जति कमाइराख्नुभएको छ त्यसैबाट थोरै बचत गरेर बीमा गर्ने हो, जुन तपाइँलाई धेरै आवश्यक छ । यदि तपाइँ चुरोट, खैनी, सुपारी, चाँडरक्सी खानुहुन्छ भने त्यो सबलाई छोडिदिएर भविष्यका लागि बचत गर्दा के फरक पर्छ ? पूरै छोड्न सक्नुहुन्न भने पनि केही घटाउनुस्, धेरै पैसा बचत हुन्छ । तपाइँले दिनमै पिउनुहुने १० कप चियाको अर्थ के छ ? घटाएर दुई कपमा झार्नुहोस् र बाँकी आठ कप चियाको पैसाले बीमा गर्नुहोस् तपाइँ र तपाइँको परिवार सुरक्षित हुन्छ । आज गरेको थोरै–थोरै पैसाको वचतले १५–२० वर्षपछि ठूलो राहत मिल्छ त्यसकारण पनि यसलाई अनिवार्य बचतको रूपमा अगाडि बढाउन आग्रह गर्दछु ।

अन्तिममा केही थप्नुहुन्छ कि ?

जुनसुकै उमेरको हुनुभए पनि र जुनसुकै पेशामा हुनुभए पनि प्रत्येकले बीमा गर्नुहोस् । प्रत्येक नेपालीले बीमा गर्नुभयो भने आजको १५–२० वर्षपछि प्रत्येक नेपालीसँग पैसा हुन्छ र बीमाको माध्यमबाट पनि हामीले गरिबी हटाउन सक्छौँ । गरिबीमुक्त देश हुन्छ । किनकी तपाइँको हरेक दुःख–सुखको साथी बीमा हो । तपाइँले सामाजिक रूपमा गर्नुपर्ने विवाह, व्रतबन्ध, गुन्युचोलीहरूमा ठूलो खर्च हुने गरेको छ । नसक्ने मानिसहरूले पनि आफ्नो जग्गा, गहना वा अरु सम्पत्ति बेचेर पनि ती काम गरेर सामाजिक प्रतिष्ठालाई जोगाइरहनु परेको छ । त्यसलाई हेरेर पनि आजै बीमा गरी बचतको सुरूवात गरिहाल्नुहोस् । फेरि दोहोर्याउँछु प्रत्येक नेपालीले बीमा गर्नुपर्छ ।

भिडिओमार्फत बुझ्नुहोस् बीमा–

यो पनि पढ्नुहोस्–

‘बीमालाई कसैले पनि राम्रो दृष्टिले हेरेनन्, भवितव्य र विपदमा राज्य एक्लै खटिनु परेको छ’