राष्ट्रिय तहको भन्दा प्रदेशको आर्थिक वृद्धिदर बढी, अर्थतन्त्रको विस्तार ३.८७ प्रतिशत पुग्ने आँकलन

केन्द्रको भन्दा प्रदेशमा आर्थिक गतिविधि बढी भएकाले आर्थिक वृद्धिदर पनि राष्ट्रिय तहको भन्दा प्रदेशको बढी देखिने राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालयलको प्रारम्भिक अनुमान छ ।

काठमाडौं । राष्ट्रिय तहको भन्दा तीन वटा प्रदेशको आर्थिक वृद्धिदर बढी देखिएको छ ।

राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालयले हिजो बुधबार सार्वजनिक गरेको प्रदेशगत कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जीडीपी) ले उक्त कुरा देखाएको हो । चालु आर्थिक वर्षमा मुलुकको आर्थिक वृद्धिदरभन्दा गण्डकी, लुम्बिनी र बागमती प्रदेशको वृद्धिदर धेरै हुने तथ्याङ्क कार्यालयको प्रतिवेदनले उजागर गरेको छ ।

उपभोक्ता मूल्यका आधारमा गण्डकीको ४.५५, लुम्बिनीको ४.०५ र बागमतीको ३.९६ प्रतिशतले आर्थिक वृद्धिदर हुने अनुमान गरिएको छ । तर, राष्ट्रिय अर्थतन्त्रको वृद्धिदर ३.८७ प्रतिशतमात्र रहेको यो भन्दा अघि सार्वजनिक गरेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

कार्यालयका अनुसार प्रदेशगत रूपमा गण्डकीको आर्थिक वृद्धिदर सबैभन्दा धेरै ४.५५ प्रतिशत हुने अनुमान छ । यसपछि लुम्बिनीको ४.०५ प्रतिशत छ । सबैभन्दा थोरै ३.३९ प्रतिशतको वृद्धिदर कर्णाली प्रदेशमा हुने अनुमान गरिएको छ । तथ्याङ्क कार्यालयका निर्देशक गणेशप्रसाद आचार्यले प्रदेशमा आर्थिक गतिविधि बढी भएकोले आर्थिक वृद्धिदर पनि बढी देखिने प्रारम्भिक अनुमान गरेको बताएका छन् ।

औद्योगिक वर्गीकरण अनुसार बागमती प्रदेश बाहेक सबै प्रदेशमा कृषि क्षेत्र र थोक तथा खुद्रा व्यापार क्षेत्रको योगदान सबैभन्दा बढी देखिएको छ । चालु आवमा राष्ट्रिय तहमा दोस्रो हिस्सा ओगटेको व्यापार क्षेत्रले मधेश प्रदेशमा पनि दोस्रो हिस्सा ओगटेको छ । बागमती र मधेश प्रदेश बाहेक सबै प्रदेशको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा प्रशासनिक सहयोगी सेवा क्रियाकलापको योगदान सबैभन्दा न्यून देखिन्छ भने बागमतीमा पानी आपूर्ति तथा फोहोर व्यवस्थापन सम्बन्धी क्रियाकलाप र मधेशमा खनिज तथा उत्खनन् क्रियाकलापको योगदान सबैभन्दा न्यून देखिएको छ ।

अर्थतन्त्रको विस्तार ३.८७ प्रतिशत

चालु आर्थिक वर्षमा अर्थतन्त्रको विस्तार ३.८७ प्रतिशतले हुने अनुमान गरिएको छ । आधारभूत मूल्यमा यसको विस्तार ३.५४ प्रतिशतले हुने अनुमान छ । केही दिनअघि सार्वजनिक गरेको गरेको राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालयको प्रतिवेदन अनुसार उपभोक्ता मूल्यमा आर्थिक वृद्धिदर गत वर्ष १.९५ प्रतिशत हुने संशोधित अनुमान छ भने त्यसअघिको आव २०७८–७९ मा ५.६३ प्रतिशत भएको देखिएको छ ।

यसैगरी आधारभूत मूल्यबाट अर्थतन्त्रको विस्तारलाई हेर्दा गत आवमा २.३१ प्रतिशत हुने संशोधित अनुमान छ । आव २०७८–७९ मा ५.२८ प्रतिशतले अर्थतन्त्र विस्तार भएको देखिएको छ । कार्यालयले आर्थिक वृद्धिदरको यो अनुमान आर्थिक वर्ष २०६७–६८ को आधारभूत मूल्यमा आधारित रहेर गरेको हो । मुलुकको अर्थतन्त्रको आकार ५७ खर्ब ४ अर्ब रूपैयाँ पुग्ने अनुमान गरिएको छ । यो उपभोक्ता मूल्यमा मापन गर्दा निस्केको अर्थतन्त्रको आकार हो । आधारभूत मूल्यमा अर्थतन्त्रको आकार ५० खर्ब ५० अर्ब रूपैयाँ पुग्ने देखिएको छ । गत आवमा अर्थतन्त्रको आकार ५३ खर्ब ४८ अर्ब रूपैयाँ रहने संशोधित अनुमान छ ।

यसैगरी आव २०७८–७९ मा अर्थतन्त्रको आकार ४९ खर्ब ७६ अर्ब रूपैयाँ पुगेको छ । यो अन्तिम विवरण हो । चालु आर्थिक वर्षमा कृषि क्षेत्रको वृद्धिदर ३.०५ प्रतिशत र गैरकृषि क्षेत्रको ३.७५ प्रतिशत हुने अनुमान छ । गत आवमा भने कृषि क्षेत्रको वृद्धिदर २.७६ प्रतिशत र गैरकृषि क्षेत्रको वृद्धिदर २.१३ प्रतिशत रहने संशोधित अनुमान गरिएको छ । यसैगरी आर्थिक वर्ष २०७८–७९ मा कृषि क्षेत्रको वृद्धिदर २.३५ प्रतिशत र गैरकृषि क्षेत्रको वृद्धिदर ६.५४ प्रतिशत कायम भएको देखिएको छ ।

कार्यालयले समग्र औद्योगिक क्षेत्रलाई प्राथमिक क्षेत्र, द्वितीय क्षेत्र र सेवा क्षेत्र गरी प्रमुख तीन समूहमा विभाजन गरेर अध्ययन गर्दै आएको छ । त्यसअनुसार चालु आवमा प्राथमिक क्षेत्रको वृद्धिदर ३.०३ प्रतिशत हुने अनुमान छ भने द्वितीय क्षेत्रको वृद्धिदर १.२० प्रतिशतमा खुम्चिने अनुमान छ । यस्तै सेवा क्षेत्रको आकार भने ४.५० प्रतिशतले बढ्ने अनुमान कार्यालयको छ ।

गत आवको संशोधित विवरणअनुसार यी तीनै प्राथमिक, द्वितीय तथा सेवा क्षेत्रको वृद्धिदर क्रमशः २.७२ प्रतिशत, १.४० प्रतिशत र २.३६ प्रतिशत रहने अनुमान छ । त्यसअघिको वर्षको अन्तिम विवरणअनुसार प्राथमिक, द्वितीय तथा सेवा क्षेत्रको वृद्धिदर क्रमशः २.५० प्रतिशत, १०.७९ प्रतिशत र ५.३२ प्रतिशत कायम भएको छ ।

चालु आवमा प्राथमिक, द्वितीय तथा सेवा क्षेत्रले कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा क्रमशः २४.६ प्रतिशत, १२.५ प्रतिशत र ६२.९ प्रतिशत योगदान दिने अनुमान छ । गत वर्ष यस्तो योगदान क्रमशः २४.४ प्रतिशत, १३.१ प्रतिशत र ६२.५ प्रतिशत हुने संशोधित अनुमान गरिएको छ ।

यसैगरी, आव २०७८–७९ मा प्राथमिक, द्वितीय तथा सेवा क्षेत्रको योगदान क्रमशः २५.० प्रतिशत, १३.७ प्रतिशत र ६१.३ प्रतिशत रहेको छ । यो तथ्याङ्कअनुसार कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा प्राथमिक क्षेत्र र सेवा क्षेत्रको योगदान गत आवको तुलनामा केही बढेको देखिन्छ भने द्वितीय क्षेत्रको योगदानमा घटेको छ । कार्यालयले वस्तु तथा सेवा उत्पादनका क्रियाकलापलाई १८ मुख्य क्रियाकलापमा वर्गीकरण गरेर विवरण तयार पारेको छ ।

घरजग्गा कारोबार

यो वर्ष यस क्षेत्रको कुल मूल्य अभिवृद्धि वृद्धिदर २.९८ प्रतिशत हुने अनुमान छ । घरजग्गाको कारोबारमा तुलनात्मक रूपमा कमी आएको भए पनि निजी आवास तथा भाडाका क्रियाकलापमा भएको बढोत्तरीले यस क्षेत्रको कुल मूल्य अभिवृद्धि अघिल्लो वर्षको तुलनामा सामान्य रूपमा बढ्ने प्रारम्भिक अनुमान गरिएको हो ।

गत आवमा यो क्षेत्रको वृद्धिदर २.१८ प्रतिशत रहने संशोधित अनुमान छ भने आव २०७८–७९ मा वृद्धिदर १.७२ प्रतिशत देखिएको छ । कार्यालयका अनुसार यो वर्ष प्रतिव्यक्ति आय (जीएनआईका आधारमा) १,४५६ अमेरिकी डलर हुने प्रारम्भिक अनुमान गरिएको छ । गत वर्ष यस्तो आय १,४०५ डलर हुने संशोधित अनुमान छ भने आव २०७८–७९ मा यस्तो आय १,४१९ डलर थियो ।