शान्ति सम्झौता गर्न दबाबमा जेलेन्स्की, युक्रेनको क्षेत्रीय अखण्डतामा गम्भीर असर पर्ने अनुमान

काठमाडौँ । युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीले अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको रूससँगको युद्धविरामको २८ बुँदे शान्ति प्रस्ताव स्वीकार गरे भने यसले युक्रेनको क्षेत्रीय अखण्डतामा प्रत्यक्ष असर पार्ने देखिएको छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा विश्वसनीय रणनीतिक संस्थाहरूको अनुमानले यस्तो सम्झौताले युक्रेनलाई आफ्नो कुल भूभागको लगभग पाँच भागको एक भाग त्याग्नुपर्ने हुन सक्ने देखिएको छ । यसलाई केवल भूमिको क्षति मात्र नभई युक्रेनको रणनीतिक स्थिति, समुद्री पहुँच र राष्ट्रिय पहिचानमा परिवर्तनको सुरुवात मानिएको छ । इन्स्टिच्युट फर द स्टडी अफ वार (आइएसडब्लु) र इन्टरनेशनल इन्स्टिच्युट फर स्ट्राटेजिक स्टडीज ९आइआइएसएस० का अनुसार, ट्रम्पको २८ बुँदे प्रस्तावको मूल विचार तत्काल युद्धविराम र अवस्थित सैन्य मोर्चाहरू स्थिर गर्ने कुरामा आधारित छ । यसको व्यावहारिक अर्थ यो हुनेछ कि हाल रूसी सैन्य नियन्त्रणमा रहेका क्षेत्रहरू यसको नियन्त्रणमा रहनेछन् । ।

शान्ति प्रस्तावलाई यथास्थितिमा स्वीकार गरिएमा कति भूभाग गुम्नेछ भन्ने बारेमा युक्रेनी मिडियाले अहिलेसम्म एकीकृत प्रतिवेदन प्रकाशित गरेको छैन । यद्यपि, युक्रेनका अग्रणी र विश्वसनीय मिडिया आउटलेटहरूले युद्धविराम, सम्भावित क्षेत्रीय क्षति र यथास्थितिमा आधारित सम्झौताको जोखिममा स्पष्ट, डरलाग्दो विश्लेषण प्रकाशित गरेका छन् । अंग्रेजी र युक्रेनी भाषाको एक अग्रणी समाचार पोर्टल, द किभ इन्डिपेन्डेन्टले धेरै विश्लेषणहरूमा हालको अग्रपंक्तिलाई स्थिर गर्ने कुनै पनि युद्धविराम प्रस्तावको अर्थ व्यावहारिक रूपमा क्रिमिया र पूर्वी र दक्षिणी क्षेत्रहरूमा रूसी नियन्त्रण स्वीकार गर्नु भएको उल्लेख गरेको छ ।

युद्धको मानवीय मूल्यलाई विचार गर्दा तस्वीर अझ भयानक छ । संयुक्त राष्ट्र मानव अधिकार उच्चायुक्तको कार्यालयका अनुसार, द्वन्द्वमा ५० हजारभन्दा बढी युक्रेनी र रूसी नागरिकहरूको मृत्यु भएको र एक लाखभन्दा बढी घाइते भएको आधिकारिक रूपमा पुष्टि गरिएको छ, यद्यपि वास्तविक संख्या धेरै बढी भएको विश्वास गरिन्छ । सैन्य हताहतको सन्दर्भमा, बेलायतको रक्षा मन्त्रालय, इन्स्टिच्युट फर द स्टडी अफ वारको अनुमानले रुसले डेढ लाखभन्दा बढी मारिएको वा गम्भीर घाइते भएको देखाउँछ, जबकि युक्रेनले ३ देखि साढे ३ लाखसम्म हताहत भोगेको अनुमान गरिएको छ । तथ्याङ्कले दुवै देशले अभूतपूर्व मानवीय क्षति बेहोरेको देखाउँछ । आधिकारिक अन्तर्राष्ट्रिय अनुमानका अनुसार, युद्धले युक्रेनको अर्थतन्त्रलाई अभूतपूर्व हदसम्म ध्वस्त पारेको छ ।

युद्ध रोक्नु जेलेन्स्कीको लागि रणनीतिक अनिवार्यता बन्दै गएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय रणनीतिक संस्थाहरूका अनुसार, राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले ट्रम्पको प्रस्तावलाई विचार गर्न रणनीतिक अनिवार्यताको सामना गरिरहेका छन् । आइआइएसएस र रणनीतिक तथा अन्तर्राष्ट्रिय अध्ययन केन्द्र (सीएसआइएस) को मूल्याङ्कनले संकेत गर्छ कि युद्ध अब निर्णायक विजयको सट्टा दीर्घकालीन पतनको चरणमा अड्किएको छ, युक्रेनले जनशक्ति, गोला बारुद, वायु रक्षा र ऊर्जा पूर्वाधारमा दबाबको सामना गरिरहेको छ । पश्चिमी सैन्य सहायताको अनिश्चितता, घरेलु आर्थिक र सामाजिक थकान, र दुवै मोर्चामा सीमित आक्रामक विकल्पहरूलाई ध्यानमा राख्दै, कुनै पनि ठूलो प्रतिआक्रमणको सम्भावना कम मानिन्छ ।

यी परिस्थितिहरूमा, रणनीतिक विश्लेषकहरूको कठिन र अलोकप्रिय परिस्थितिहरूमा पनि युद्धविराम युक्रेनको लागि समय किन्न, क्षमताहरू बचत गर्न र थप कूटनीतिक र सैन्य कारबाहीको लागि तयारी गर्ने एक मात्र व्यवहार्य बाटो देखिन्छ, जसले जेलेन्स्कीको विकल्पहरूको दायरालाई साँघुरो बनाउएको अनुमान छ । यसबाहेक, असंख्य प्रतिबन्धहरूले रूसको आर्थिक स्रोतहरूलाई गम्भीर रूपमा असर पारेको छ ।