शेयर बजारमा यस्ता छन् सर्किट ब्रेकरको नियम, आजको कारोबार पूरै बन्द हुने सम्भावना

लगानीकर्तालाई एकैपटकमा धेरै फाइदा वा घाटा नपुगोस् भनेर सम्बन्धित नियामक निकायले निश्चित प्रतिशतको घटबढपछि कारोबार स्थगन गर्ने कानुनी व्यवस्था गरेको हुन्छ जसलाई सर्किट ब्रेकर भन्ने गरिन्छ

काठमाडौं । भ्रष्टाचार, बेथिति र कुशासनविरुद्ध जेन्जीहरूले गरेको आन्दोलनपछि खुलेको शेयर बजारमा आज उच्च अङ्कको गिरावट आएको छ ।

जेन्जी आन्दोलनको बलमा अन्तरिम सरकार बनेपछि आज (असोज २ गते) पहिलोपटक खुलेको बजारमा नियमित बजार खुलेको २ मिनेटमै ४% ले गिरावट आएका २० मिनेटका लागि पहिलो सर्किट ब्रेकर लागेको थियो ।

त्यसपछि २० मेनेटपछि ११ बजेर २२ मिनेटमा खुलेको बजारमा एक मिनेटमै थप एक प्रतिशत घटेर पाँच प्रतिशत पुगेपछि अहिले दोस्रोपटक सर्किट ब्रेकर लागेको छ र ४० मिनेटका लागि कारोबार स्थगित भएको छ ।

बजारको मनस्थिति हेर्दा अब ४० मिनेटपछि खुल्ने बजारले बाटो मोड्ने सङ्केत न्यून छ । जसका कारण आजका लागि पूरै कारोबार बन्द हुनसक्ने सम्भावना अत्यधिक छ । किनकी तेस्रो पटक ६% ले घट्दा वा बढ्दा त्यस दिनका लागि पूरै कारोबार बन्द हुने व्यवस्था छ ।

किन लाग्छ सर्किट ?

बजारमा सकारात्मक प्रभाव पर्दा पोजेटिभ र नकारात्मक प्रभाव पर्दा नेगेटिभ सर्किट ब्रेक लाग्ने गर्दछ । शेयर बजार आफैंमा अस्थिर हुन्छ । यसको प्रवृत्ति नै गतिशील हुने भएकाले यो कहिलेकाहीँ एकोहोरो बढिरहने वा घटिरहने क्रममा अघि बढ्छ ।

यस्तो अवस्थामा बजार अस्वाभाविक हुन पुग्दछ । जसले गर्दा लगानीकर्तालाई धेरै नाफा वा घाटा हुने सम्भावना हुन्छ । त्यसैले, लगानीकर्तालाई एकैपटकमा धेरै फाइदा वा घाटा नपुगोस् भनेर सम्बन्धित नियामक निकायले निश्चित प्रतिशतको घटबढपछि कारोबार स्थगन गर्ने कानुनी व्यवस्था गरेको हुन्छ । जसलाई सर्किट ब्रेकर (सर्किट ब्रेक) भन्ने गरिन्छ । यो सकारात्मक (पोजेटिभ) र नकारात्मक (नेगेटिभ) दुवै किसिमको हुने गर्दछ ।

के–के छन् व्यवस्था ?

अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यास र बजारको आवश्यकता अनुसार नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) ले २०७५ चैत १९ देखि शेयर बजारमा सर्किटसम्बन्धी नयाँ व्यवस्था लागू गरेको थियो । जस अनुसार एक कारोबार दिनमा तीन पटकसम्म सर्किट ब्रेक लगाइने व्यवस्था गरिएको छ ।

यस व्यवस्था अनुसार कारोबार दिनमा बजार खुलेको पहिलो १ घण्टा (११ देखि १२ बजेसम्म) भित्र नेप्से परिसूचक ४ प्रतिशतले घट्यो वा बढ्यो भने भने पहिलो सर्किट ब्रेक लाग्दछ । पहिलो सर्किटपछि २० मिनेटका लागि कारोबार स्थगन गरिन्छ । जसलाई प्राविधिक भाषामा ‘मार्केट हल्ट’ भनिन्छ । जसले मार्केटलाई कुलडाउन गराउनमा सहयोग पुग्छ भन्ने मान्यता राखिएको हुन्छ ।

यसैगरी, दोस्रो घण्टाभित्र (१२ देखि १ बजेसम्म) वा पहिलो सर्किट ब्रेकर पुन: कारोबार सुरू भएपछि नेप्से परिसूचक ५ प्रतिशतले बढे वा घटे दोस्रो सर्किट ब्रेक लाग्छ । दोस्रो सर्किट लागेपछि कारोबार ४० मिनेटका लागि बन्द हुन्छ ।

दोस्रो सर्किटपछि पनि सूचक एकोहोरो घट्ने वा बढ्ने क्रम निरन्तर रह्यो भने सो दिनका लागि तेस्रो पटक सर्किट लगाई कारोबार पूर्ण बन्द गरिन्छ । अर्थात् दोस्रो सर्किटपछि काराबार सुरू भएको वा बजार खुलेको तेस्रो घण्टाभित्र (१ देखि ३ बजेसम्मको बीचमा) नेप्से परिसूचक ६ प्रतिशतले घट्यो/बढ्यो भने तेस्रो सर्किट ब्रेक लाग्छ । तेस्रो सर्किट ब्रेक लागेपछि सो दिनको बाँकी अवधिका कारोबार पूर्ण रूपमा बन्द गरिन्छ ।

यो व्यवस्था हेर्दा ४० मिनेटपछि खुल्ने आजको बजार ६% मा पुगेर बन्द हुने सम्भावना अधिक देखिन्छ ।

यो पनि पढ्नुहोस्–