फ्रान्सले फिर्ता गर्‍यो १२८ वर्षअघि टाउको काटेर लगेको मेडागास्करका राजाको खप्पर

काठमाडौं । फ्रान्सले औपनिवेशिक युगका तीनवटा खप्परहरू माडागास्करलाई फिर्ता गरेको छ । यी मध्ये एउटा खप्पर मालागासी राजा टोएराको हो भन्ने विश्वास गरिन्छ ।

१८९७ मा फ्रान्सेली सैनिकहरूले राजा टोएराको टाउको काटेका थिए । त्यतिबेला फ्रान्सले यसलाई ट्रफीको रूपमा पेरिस लगेर राष्ट्रिय इतिहास संग्रहालयमा राखेको थियो । बाँकी दुई खप्परहरू सकलाभा जातीय समूहका मानिसहरूका हुन् ।

२०२३ मा फ्रान्समा नयाँ कानून पारित भएपछि यो फिर्ता सम्भव भएको हो । यो कानूनले मानव अवशेषहरूलाई तिनीहरूको उत्पत्ति भएको देशहरूमा फिर्ता गर्न अनुमति दिने व्यवस्था रहेको थियो । यस कानून अन्तर्गत, यी खप्परहरू पहिलो पटक माडागास्करलाई हस्तान्तरण गरिएको थियो ।

यस पछि, फ्रान्सले पहिलो पटक कुनै पनि देशलाई आफ्ना पुर्खाहरूको अवशेष फिर्ता गर्न शुरु गरको थियो । यस पछि, अष्ट्रेलिया र अर्जेन्टिना लगायत धेरै देशहरूले पनि फ्रान्सबाट आफ्ना पुर्खाहरूको अवशेष माग गरिरहेका छन् । अब यी खप्परहरू आइतबार माडागास्कर फिर्ता लगिनेछ र त्यहाँ गाडिनेछ । फ्रान्सेली संस्कृति मन्त्री रचिदा दातीले खप्परहरू ल्याउनु औपनिवेशिक हिंसाको कुरा भएको र मानव मर्यादाविरुद्ध भएको बताइन् ।

मडागास्करकी संस्कृति मन्त्री भोलामिरान्ती डोना माराले यसलाई दुई देशबीचको सम्बन्धमा ‘नयाँ युगको सुरुवात’ भनेकी छन् । उनले विगत १२८ वर्षदेखि राजा टोएरा र सकलाभा मानिसहरूको खप्परको अभावका कारण उनको देशको मुटुमा ‘खुला घाउ’ थियो । हाल, वैज्ञानिकहरूले अनुसन्धान पछि खप्परहरू सकलाभा समुदायको भएको तर यो निश्चित रूपमा यी मध्ये कुनै पनि खप्पर वास्तवमा राजा टोएराको हो भनेर भन्न नसकिने बताएका छन् ।

फ्रान्सेली राष्ट्रपति इमानुएल म्याक्रोनले २०१७ मा सत्तामा आएपछि अफ्रिकामा भएका फ्रान्सेली अत्याचारहरूलाई स्वीकार गर्न थालेका थिए । यस वर्ष अप्रिलमा, जब उनले मडागास्करको राजधानी एन्तानानारिभोको भ्रमण गरे, उनले फ्रान्सको अत्याचारको लागि माफी माग्ने कुरा गरेका थिए । मडागास्कर १९६० मा फ्रान्सेली उपनिवेशबाट स्वतन्त्र भएको थियो । वास्तवमा, हालका वर्षहरूमा, फ्रान्सले आफ्नो औपनिवेशिक विगतलाई स्वीकार गर्ने प्रयास गरिरहेको छ । यसले आफ्नो साम्राज्यवादी कालमा लुटिएका वस्तुहरू र मानव अवशेषहरू फिर्ता गरिरहेको छ ।

उदाहरणका लागि, २००२ मा, दक्षिण अफ्रिकाले ‘होटेन्टोट भेनस’ नामकी महिलाको अवशेष खोजेको थियो, जसलाई १९औं शताब्दीमा युरोपमा एक प्रकारको मानव तमाशाको रूपमा प्रदर्शन गरिएको थियो । अब नयाँ कानून पछि प्रक्रिया सजिलो भएको छ । २०२३ मा नै फ्रान्सले अर्को कानून पारित गर्‍यो, जस मार्फत नाजीहरूले चोरी गरेका यहूदी कलाकृतिहरू तिनीहरूका वास्तविक मालिकहरू वा तिनीहरूका परिवारहरूलाई फिर्ता गर्न सकिने भएको छ । फ्रान्सको मुसी डे लुहोम्मे संग्रहालयमा ३० हजार भन्दा बढी खप्पर र कंकालहरू छन् । यी फ्रान्सले शासन गरेको देशहरूबाट फ्रान्स ल्याइएको बताइएको छ ।