४० वर्षपछि आमा बन्दा महिलामा कस्ता जोखिम हुन्छन् ?

काठमाडौं । अहिलेको समयमा महिलाहरू ४० वर्ष हाराहारीमा आमा बन्ने क्रम बढेको छ ।

आफ्नो क्यारियरमा केन्द्रित गर्ने महिला ढिलो गरि आमा बन्दा धेरै कुरामा ध्यान दिनुपर्ने चिकित्सकहरू बताउँछन् । ४० वर्षको उमेरपछि उच्च रक्तचापको जोखिम बढ्ने र यो अवस्था आमा र बच्चा दुवैको लागि खतरनाक हुन सक्ने हुनाले नियमित जाँच आवश्यक हुने गर्दछ ।

त्यस्तै आमालाई मधुमेह रोग छ भने गर्भावस्थामा चिनीको मात्रा बढ्छ र यो अवस्थाले धेरै जटिलताहरू निम्त्याउन सक्छ । यसले बच्चाको संरचनालाई असर गर्न सक्छ, अत्यधिक तौल बढ्न सक्छ र बच्चाको वरिपरि तरल पदार्थको मात्रा बढाउन सक्छ । प्रसव पछि, बच्चालाई जन्डिस हुन पनि सक्छ ।

विज्ञहरू ४० बर्षपछि आमा बन्नेक्रममा गर्भपतनको जोखिम लगभग ३०–४० प्रतिशतले बढ्ने बताउछन् । यसको अर्थ बच्चाको संरचना प्रभावित हुन सक्छ र ४० वर्षको उमेरमा गर्भावस्थाको समयमा, बच्चाको अनुचित विकास हुने जोखिम हुन्छ । यस उमेरमा गर्भावस्थाको समयमा, बच्चाको गर्भमा राम्रोसँग विकास नहुन सक्छ र प्रसव नभएसम्म पर्याप्त तौल नहुन सक्छ ।

प्लेसेन्टा (जसलाई उपद्रव थैली पनि भनिन्छ, जसको एउटा छेउ नाभीसँग र अर्को छेउ बच्चाको नाभीसँग जोडिएको हुन्छ) सँग सम्बन्धित समस्याहरू पनि हुन सक्छन् । यसमा प्लेसेन्टा राम्रोसँग विकास नहुने र अपर्याप्त रक्त आपूर्ति हुने जस्ता समस्याहरू समावेश छन् । त्यस्तै आमा ४० वर्षभन्दा माथि हुँदा, बच्चामा मानसिक विकारहरूको जोखिम लगभग तीन गुणा बढ्छ । ४० वर्षको उमेरसम्ममा, डाउन सिन्ड्रोम भएको बच्चा जन्माउने जोखिम १०० मध्ये लगभग एक हुन्छ ।

के जोखिम कम गर्न सकिन्छ ?

विज्ञहरू उमेरसँग सम्बन्धित जोखिमहरू हटाउन नसकिने भए पनि, नियमित जाँच र स्वस्थ जीवनशैलीले तिनीहरूलाई कम गर्न मद्दत गर्न सकिने बताउछन् । प्रसव हुनुभन्दा पहिले डाक्टरसँग नियमित जाँच गर्नाले यो जोखिम कम गर्न सकिन् छ । थप रूपमा, रक्तचाप र रगतमा चिनी नियन्त्रणमा राख्नुपर्छ । त्यस्तै तौल नियन्त्रण गर्नुपर्छ र तपाईंको डाक्टरले तोकेको औषधिहरू लिनुपर्छ, विशेष गरी फोलिक एसिड । धूम्रपान र मदिरा नियन्त्रण वा कम गर्नु उतिकै महत्वपूर्ण रहको छ ।

नियमित हिँड्ने, पौडी खेल्ने र प्रसवपूर्व योग सहित हल्का देखि मध्यम गतिविधिलाई गर्न सकिन्छ । त्यसैगरी अर्को महत्वपूर्ण विषय तनावबाट बच्नुपर्छ । यसको लागि, पर्याप्त निद्रा लिने गर्नुपर्छ । स्व–औषधि वा स्व–प्रशासन भिटामिन चक्कीहरू पनि बेवास्ता गर्नुपर्छ अर्थात् यस उमेरका गर्भवती महिलाहरूले डाक्टरको सल्लाहमा मात्र यी चक्कीहरू लिनुपर्छ ।

४० वर्ष पछि आमा बन्नु किन जोखिमपूर्ण छ ?

४० वर्षको उमेरपछि, महिलाको बच्चा जन्माउने क्षमता द्रुत गतिमा घट्छ । सामान्यतया, ४० वर्षको उमेरमा, महिनावारी चक्रको समयमा प्राकृतिक रूपमा गर्भधारण गर्ने सम्भावना केवल ५ प्रतिशतमा झर्छ, र त्यसपछि यो अझ घट्छ ।

डिम्बग्रंथि रिजर्भ, जसलाई सीरम एएमएच (एन्टि–मुलेरियन हार्मोन) परीक्षण पनि भनिन्छ, ४० वर्षको उमेर पछि गर्दा सामान्य भन्दा उल्लेखनीय रूपमा कम देखाइएको छ, जसले शरीर रजोनिवृत्ति तर्फ बढिरहेको संकेत गर्दछ । यो परीक्षण महिलाको अण्डाको गुणस्तर जाँच गर्न गरिन्छ । यो सबै तपाईंको जीवनशैलीमा निर्भर गर्दछ ।

सीरम एएमएच स्तर ३० वर्षको उमेरमा पनि धेरै कम र ४० वर्षको उमेरमा उच्च हुन सक्छ । यो महिला अनुसार फरक हुन सक्छ । यदि महिलाहरू ४० वर्ष वा सोभन्दा माथिका छन् र छ महिनाको प्रयास पछि पनि गर्भवती भएका छैनन् भने, उनीहरूले प्रजनन विशेषज्ञसँग परामर्श गर्नुपर्छ ।

यदि तपाईं आफ्नो ४० को दशकमा आमा बन्न चाहनुहुन्छ भने, तपाईंले आफ्नो सबै मेडिकल परीक्षणहरू गराउनु पर्छ, जसमा पूर्ण रक्त गणना, केएफटी, एलएफटी, रक्त शर्करा, थाइराइड, सीरम एएमएच र गर्भाशय र अण्डाशयको अल्ट्रासाउन्ड लगायत रहेका छन् ।

त्यस्तै पुरुषहरूले पनि आफ्नो सबै परीक्षणहरू गराउनु पर्छ । यदि तिनीहरू ४० वर्षभन्दा माथि छन् भने, तिनीहरूले आफ्नो वीर्यको गुणस्तर परीक्षण गराउनु पर्छ । यसबाहेक, विज्ञहरू विज्ञानमा भएको प्रगतिले धेरै कुराहरू सम्भव बनाएको र सम्भावित समस्याहरू पत्ता लगाउन विभिन्न प्रविधिहरू प्रयोग गर्न सकिने बताउछन् ।

गर्भावस्थामा मुख्यगरी गम्भीर पेट दुख्ने, अत्यधिक रक्तस्राव वा पानी जस्तो स्राव, गम्भीर टाउको दुख्ने, धमिलो दृष्टि, वा अचानक सुन्निने (यी प्रि–एक्लेम्पसियालाई संकेत गर्न सक्छन्) बच्चाको चाल कम वा कुनै अनुभूति नहुने (२० हप्ता पछि) लगातार उच्च ज्वरो वा संक्रमणको संकेत जस्ता अवस्थाहरू देखा परेमा तुरुन्तै डाक्टरसँग परामर्श गर्नुपर्छ ।

उमेर प्रजनन क्षमतालाई असर गर्ने सबैभन्दा ठूलो कारकहरू मध्ये एक हो र महिलाहरूको प्रजनन उमेर २० देखि ३५ वर्षको बीचमा मानिन्छ र ३५ वर्ष पछि प्रजनन क्षमता घट्न थाल्छ ।

आमा बन्नको लागि विश्वव्यापी रूपमा लागू हुने कुनै ’सही’ उमेर भने नभएको विज्ञहरू बताउँछन् । यो व्यक्तिगत स्वास्थ्य, तयारी, समर्थन प्रणाली र व्यक्तिगत परिस्थितिहरूमा निर्भर गर्दछ । धेरै महिलाहरू, उचित हेरचाहको साथ, ४० वर्षको उमेर पछि पनि आमा बन्न सक्छन् ।

महिलाहरू २० वर्षको उमेरमा आफ्नो प्रजनन क्षमताको शिखरमा हुन्छन् । ३० वर्षको उमेरले प्राय: तयारी र प्रजनन स्वास्थ्य बीच सन्तुलन प्रदान गर्दछ । यद्यपि, यो कुरा ध्यान दिनु महत्त्वपूर्ण छ कि ३५ वर्ष पछि प्रजनन क्षमता घट्न थाल्छ । ४० वर्षको उमेरमा गर्भावस्था सामान्य र सम्भव हुँदै गइरहेको छ, तर यसको लागि प्राय: चिकित्सा पर्यवेक्षण र केही अवस्थामा सहायक प्रजनन प्रविधिहरू आवश्यक पर्दछ ।

महत्वपूर्ण कुरा बच्चा जन्माउने सही समय कहिले हो भनेर निर्णय गर्नु पूर्ण रूपमा व्यक्तिगत निर्णय हो र यो व्यक्तिको शारीरिक, मानसिक र जीवनशैलीको आवश्यकताहरूको आधारमा लिनुपर्छ, दबाबमा होइन ।