निजीकरणपछि ‘एअर इण्डिया’ को छवि खराब हुँदै !

अहमदाबादमा भएको विमान दुर्घटनाले उड्डयन कम्पनीलाई पुनर्जीवित गर्ने टाटा समूहको प्रयासलाई फेरि पनि अवरोध पुर्‍याउन सक्छ भने यो एअरलाइन्सको विश्वसनीयतामा समेत प्रश्न उठेको छ

काठमाडौँ । भारतको सबैभन्दा ठूलो र प्रतिष्ठित एअरलाइन्स मध्ये एक एअर इण्डियाद्वारा सञ्चालित बोइङ ७८७ ड्रीमलाइनर विमान बिहीबार अहमदाबादमा दुर्घटनाग्रस्त भयो । विमान अहमदाबादबाट लन्डन ग्याटविक जाँदै थियो, जुन उडान भरेको केही क्षणमै दुर्घटनाग्रस्त भयो । विमानमा चालक दलका सदस्यहरूसहित २४२ जना सवार थिए । अधिकारीहरूका अनुसार, एक जना यात्रु जीवित रहेका छन् ।

निजीकरण पछि सुविधाहरूको हिसाबले बिग्रँदै गएको छविको बीचमा अहमदाबाद विमान दुर्घटना एअर इण्डियाको लागि ठूलो धक्का जस्तै हो । सरकारी ट्याग हटाएपछि उड्डयन कम्पनीको विश्वसनीयता पुनस्र्थापित गर्न टाटा समूहले गरिरहेको प्रयासमा यस घटनालाई ठूलो धक्काको रूपमा लिइएको छ ।

१९३२ मा उद्यमी जेआरडी टाटाले एअर इण्डिया सुरू गरेका थिए । यसलाई भारत सरकारले १९५३ मा अधिग्रहण गरेको थियो । सरकारको अधीनमा, वर्षौंको कुप्रबंधन र बढ्दो प्रतिस्पर्धाका कारण एअरलाइन्समा ऋणको भार बढ्यो । त्यसपछि, २०२२ मा २.२ अर्ब डलरको सम्झौतामा टाटा समूहले एअरलाइन्सको सञ्चालन आफ्नो हातमा लिएको थियो ।

त्यस बेलादेखि, एअरलाइन्सलाई उचाइमा फर्काउन प्रयासहरू भइरहेका छन् । तर, यसको सेवाहरूमा प्रश्न उठाइएका कारण समय–समयमा एअरलाइन्सको छवि धमिलो हुँदै गएको छ । केन्द्रीय मन्त्री आफैंले विमानमा उपलब्ध सुविधाहरूमाथि प्रश्न उठाएका घटना बाहिर आएका छन् । यसैबीच, अहमदाबादमा भएको यो दुर्घटना उड्डयन कम्पनीको लागि ठूलो धक्का जस्तै हो । यहाँबाट अगाडि बढ्ने बाटो उड्डयन कम्पनीको लागि धेरै गाह्रो हुन सक्ने विश्लेषण हुन थालेको छ ।

एअर इण्डियाले हाल ४३ घरेलु र ४१ अन्तर्राष्ट्रिय गन्तव्यहरूमा उडान गर्दछ । मे महिनासम्मको तथ्याङ्क अनुसार, यसले १९१ विमानहरू सञ्चालन गरिरहेको छ । यसको फ्लीटमा विमान निर्माता एअरबस र बोइङ दुवैका साँघुरो र चौडा बडी मोडेलहरू समावेश छन् । हाल यो देशको एक मात्र एअरलाइन्स हो जसले अष्ट्रेलियाबाट युरोप र उत्तरी अमेरिकासम्म लामो दूरीको गन्तव्यहरूमा सिधै उडान गर्दछ । यसको कम लागतको शाखा, एअर इण्डिया एक्सप्रेस, मध्य पूर्वमा केन्द्रित हुँदै भारत र विदेशका ५५ गन्तव्यहरूमा उडान गर्दछ ।

टाटा समूहले नोभेम्बरमा एअर इण्डिया र एअर इण्डिया एक्सप्रेसलाई आफ्नो तत्कालीन एअरलाइन्स भिस्तारा र एआईएक्स कनेक्टसँग गाभ्यो । यसपछि यो इन्डिगो पछि भारतको सबैभन्दा ठूलो एअरलाइन्स समूह बन्यो । एअर इण्डिया पनि भिस्तारासँग गाभिएको छ । एअर इण्डिया एक्सप्रेस एआईएक्स कनेक्टसँग गाभिएको छ । यी एअरलाइन्सहरूको भारतको घरेलु उड्डयन बजारको लगभग ३० प्रतिशत हिस्सा छ । सिंगापुर एअरलाइन्स, जसले टाटासँग पूर्ण–सेवा एअरलाइन्स भिस्तारा सुरू गरेको थियो, जसको संयुक्त एअर इण्डिया समूहमा २५ प्रतिशत स्वामित्व रहेको छ ।

एअर इण्डियाले फेब्रुअरी २०२३ मा एअरबस र बोइङबाट संयुक्त रूपमा ४७० जेटहरूको विश्वको सबैभन्दा ठूलो अर्डर दिएको थियो । गत वर्ष डिसेम्बरमा, एअरबसबाट १०० जेटहरूको अर्डर प्राप्त भएको थियो । रोयटर्सले जुनको सुरूमा गरेको रिपोर्ट अनुसार एअर इण्डिया एअरबस र बोइङसँग एक प्रमुख नयाँ विमान सम्झौताको लागि वार्तामा छ । वार्ता २०० थप एकल–आइसल विमानहरूको खरिदको तयारी भइरहेको छ ।

एअर इण्डियाको निजीकरण पछि, एअरलाइन्सले टाटा समूहको पहलमा २०२३ को मध्यमा चालक दलका लागि आफ्नो नयाँ लोगो, ब्रान्डिङ र विमान लिभरी अनावरण गर्‍यो । एअरलाइन्सले ४ सय मिलियन डलरको लागतमा आफ्नो विमानको भित्री भागको नवीकरण र रेट्रोफिटिंग योजना पनि सुरू गरेको छ । यद्यपि, आपूर्ति शृङ्खला समस्याका कारण यो परियोजना अलपत्र रहेको छ ।

एअरलाइन्सले आफ्नो अधिकांश सिंगल–आइसल एअरबस ए३२० नियो विमानलाई रेट्रोफिट गरिसकेको छ र आफ्नो लामो दूरीको बोइङ ७७७ र ७८७ जेटहरूलाई अद्यावधिक गर्ने काम गरिरहेको बताएको छ । अहमदाबादमा भएको विमान दुर्घटनाले उड्डयन कम्पनीलाई पुनर्जीवित गर्ने टाटा समूहको प्रयासलाई फेरि पनि अवरोध पुर्‍याउन सक्छ भने यो एअरलाइन्सको विश्वसनीयतामा समेत प्रश्न उठेको छ । यो दुर्घटना पछि, उड्डयन कम्पनीले गरिरहेको मर्मत कार्य समयमै पूरा गर्ने बाटोमा अवरोधहरू आउन सक्छन् ।